آینده‌ی سپاه پس از شکست‌های نظامی بزرگ: آیا ارتش ترور ایران فرو می‌پاشد؟/فاکس نیوز
03-07-2025
بخش گزارشها
18 بار خواندە شدە است
بە اشتراک بگذارید :
آینده‌ی سپاه پس از شکست‌های نظامی بزرگ: آیا ارتش ترور ایران فرو می‌پاشد؟
سپاه پاسداران، نیرویی که از انقلاب زاده شد، حالا پس از ضربات سنگین در آستانه‌ی دگرگونی قرار گرفته است
گزارش: افرات لاختر، فاکس‌نیوز | ۲ ژوئیه ۲۰۲۵
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که روزگاری یک نیروی انقلابی حاشیه‌ای بود، با تکیه بر ایدئولوژی و ارعاب به ستون فقرات نظام ایران بدل شد. اما اکنون، پس از مجموعه‌ای از شکست‌های استراتژیک، آینده‌ی این نیروی پرنفوذ با ابهام روبه‌رو است.
در پی حملات سنگین آمریکا و اسرائیل، بسیاری از کارشناسان معتقدند که مسیر تاریخی سپاه ممکن است برای همیشه تغییر کرده باشد. دکتر افشون استوار، کارشناس شناخته‌شده‌ی مسائل ایران و نویسنده‌ی کتاب پیشتاز امام: دین، سیاست و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، به فاکس‌نیوز دیجیتال گفت:
«آنچه سپاه طی ۲۵ سال گذشته در پی تحقق آن بود، عملاً نابود شده است. برنامه‌ی آنها برای ایجاد بازدارندگی نظامی از طریق موشک و غنی‌سازی هسته‌ای، و همچنین گسترش نفوذ منطقه‌ای از طریق نیروهای نیابتی، به‌کلی فروپاشیده است.»
سپاه که پس از انقلاب ۱۳۵۷ برای حراست از آرمان‌های جمهوری اسلامی تأسیس شد، به مرور مشروعیت خود را از جنگ ایران و عراق و سپس از روایت دائمی «مبارزه با آمریکا و اسرائیل» استخراج کرد. این نیروی ایدئولوژیک از ابتدا با سوءظن به ارتش سنتی ایران که وفادار به شاه مانده بود، شکل گرفت و به گفته‌ی بهنام بن‌طالب‌لو، مدیر ارشد برنامه ایران در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD)، از دل گردان‌های شبه‌نظامی وفادار به روحانیت پدید آمد.
«سپاه با گردآوری گروه‌های مسلح وفادار به انقلاب تحت عنوان کمیته‌ها تشکیل شد و به‌عنوان نیرویی موازی و ایدئولوژیک در کنار ارتش رسمی شکل گرفت، چرا که روحانیت به ارتش اعتماد نداشت.»
طالب‌لو افزود:
«وظیفه‌ی سپاه حفظ و دفاع از انقلاب اسلامی است. به همین دلیل، نه انقلاب ۵۷ رام شده و نه افراط‌گرایی رژیم فروکش کرده است. اگر چیزی ادامه یافته باشد، تروریسم و گروگان‌گیری است.»
در حالی که در خیابان‌های تهران هنوز بنرهایی از چهره‌های کشته‌شده‌ی متحد ایران مانند یحیی السنوار، حسن نصرالله و قاسم سلیمانی دیده می‌شود، اما به باور استوار، ایدئولوژی ضدغربی سپاه دیگر در میان بیشتر ایرانیان پژواکی ندارد.
«اکثریت مردم ایران خواهان روابط بهتر با غرب هستند و از انزوای تحمیلی رژیم خسته شده‌اند.»
سپاه امروز نه تنها در نظام سیاسی، بلکه در اقتصاد، رسانه و حتی فرهنگ ایران نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. به گفته‌ی طالب‌لو،
«سپاه و روحانیت حاکم شریک قدرت‌اند و ایران را سکوی صدور انقلاب خود می‌دانند.»
با این حال، سلسله شکست‌های راهبردی در یک سال گذشته، از نابودی زیرساخت‌های نظامی ایران گرفته تا تضعیف حزب‌الله در لبنان و ناتوانی حماس در غزه، موقعیت منطقه‌ای سپاه را متزلزل کرده است. استوار می‌گوید:
«بازسازی این زیرساخت‌ها زمان‌بر و دشوار است. احتمالاً در آینده شاهد سرکوب شدیدتر در داخل و تلاش برای اتکا به روسیه و چین برای بازسازی توانمندی‌های متعارف نظامی مانند پدافند هوایی و جنگنده‌های پیشرفته خواهیم بود.»
در سطح داخلی نیز، امپراتوری اقتصادی سپاه زیر فشار فزاینده قرار دارد. تحریم‌ها، حملات سایبری و شکست‌های میدانی عرصه را بر فعالیت‌های مالی و بین‌المللی این نهاد تنگ کرده است. استوار توضیح می‌دهد که بانک‌های خارجی به دلیل ترس از تعامل با نهادهای وابسته به سپاه، همکاری با ایران را کنار گذاشته‌اند و این نهاد ناگزیر شده از شرکت‌های پوششی در خارج استفاده کند.
«سپاه چیزهای زیادی را از دست داده و حالا باید با منابع محدودش بازسازی کند؛ موضوعی که فشار بیشتری به آن وارد خواهد کرد.»
با وجود این فشارها، تحلیل‌گران بعید می‌دانند سپاه علیه نظام روی برگرداند. به گفته‌ی طالب‌لو،
«سپاه، همچون نخبگان رژیم، در بزنگاه قرار دارد. آنها بخش عمده‌ای از مغزافزار راهبردی خود را از دست داده‌اند، اما همچنان به رژیم وفادار خواهند ماند — چه از منظر ایدئولوژیک و چه منافع مادی — تا زمانی که نظم موجود تغییر نکند.»
در چشم‌انداز آینده، ایران ممکن است تمرکز خود را از ترور خارجی به سرکوب داخلی تغییر دهد. استوار تأکید می‌کند:
«ایران دیگر قادر به ارسال سلاح به غزه نیست، دسترسی‌اش به لبنان را از دست داده، و تلاش‌هایش برای اقدامات تروریستی، به‌ویژه علیه اسرائیل، شکست خورده‌اند. اما سرکوب داخلی چیزی است که هنوز در آن کارآمد است.»
او هشدار می‌دهد که ایران ممکن است به‌سمت انزوا و اقتدارگرایی بیشتر سوق پیدا کند:
«ایران می‌تواند شبیه کره شمالی شود — بسته‌تر، خودکامه‌تر. فروپاشی رژیم همیشه ممکن است، اما رژیم‌های خودکامه معمولاً دوام می‌آورند. به ونزوئلا یا کوبا نگاه کنید: کشور را به خاک سیاه نشانده‌اند، اما هنوز در قدرت‌اند»
استوار همچنین هشدار می‌دهد که نسل جدید سپاه ممکن است از نظر دینی کمتر پایبند باشد، اما در عین حال سرسخت‌تر باقی بماند:
«نسل جدید اعضای سپاه شاید به حجاب بی‌اعتنا باشند، اما بیست سال گذشته را در جنگ با آمریکا و اسرائیل در عراق، سوریه و لبنان گذرانده‌اند. آن جنگ، تجربه‌ی زیسته‌ی آنان است.»
او در پایان به برخی جریان‌های اصلاح‌طلب درون نظام اشاره می‌کند که در پی مسیری متفاوت‌اند — نه از طریق جنگ با جهان، بلکه از مسیر گشودگی و توسعه.
«این جریان‌ها بیشتر به الگوی ویتنام و چین نگاه می‌کنند تا به مدل انقلاب دائمی»
طالب‌لو هشدار داد که با وجود شکست‌های اخیر، سپاه همچنان بدون پاسخگویی قدرت می‌ورزد:
«سپاه در حال حاضر نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی گسترده‌ای در سیاست ایران دارد. اینکه این نفوذ در نسل بعدی پاسداران چگونه بروز پیدا کند، هنوز روشن نیست»
افرَت لاختر، خبرنگار تحقیقی و گزارشگر جنگ، تا کنون از ۴۰ کشور گزارش تهیه کرده است، از جمله اوکراین، روسیه، عراق، سوریه، سودان و افغانستان. او برنده‌ی بورسیه روزنامه‌نگاری نایت-والاس در سال ۲۰۲۴ است. او را در شبکه اجتماعی X با شناسه @efratlachter دنبال کنید.