شورشیان سوری اسد را سرنگون کردند؛ وی به روسیه گریخت در تحولی بزرگ در خاورمیانه
نویسندگان: مایا گبیلی و تیمور ازهری
8 دسامبر 2024، ساعت 8:38 شب به وقت گرینویچ+1 (به‌روزرسانی: 11 دقیقه پیش)

 

خلاصه:

• پیشروی سریع شورشیان به حکومت خانواده اسد پایان داد.
• شورشیان می‌گویند بدون مقاومت ارتش وارد پایتخت شدند.
• روسیه به اسد و خانواده‌اش پناهندگی داد.
• سقوط اسد ضربه‌ای بزرگ به متحدانش، روسیه و ایران، وارد کرد.
• دولت‌های غربی باید با اسلام‌گرایان پیروزمند مواجه شوند.

دمشق، 8 دسامبر (رویترز):
شورشیان سوری روز یکشنبه پس از یک پیشروی سریع، پایتخت دمشق را بدون هیچ مقاومتی تصرف کردند و رئیس‌جمهور بشار اسد پس از 13 سال جنگ داخلی و شش دهه حکومت استبدادی خانواده‌اش، به روسیه گریخت.

در یکی از بزرگ‌ترین نقاط عطف خاورمیانه در چند نسل اخیر، سقوط دولت اسد پایگاهی را از بین برد که ایران و روسیه از آن برای گسترش نفوذ خود در جهان عرب استفاده می‌کردند. رسانه‌های دولتی روسیه اعلام کردند که مسکو به اسد و خانواده‌اش پناهندگی داده است.

این سرنگونی ناگهانی، که توسط شورشیانی تا حدی تحت حمایت ترکیه و با ریشه‌هایی در اسلام سنی جهادی انجام شد، توانایی ایران برای ارسال سلاح به متحدانش را محدود کرده و ممکن است روسیه را از پایگاه دریایی خود در مدیترانه محروم کند. این تحول می‌تواند راه را برای بازگشت میلیون‌ها پناهنده‌ای که بیش از یک دهه در اردوگاه‌های ترکیه، لبنان و اردن پراکنده بودند، هموار کند.

برای مردم سوریه، این اتفاق پایانی ناگهانی و غیرمنتظره برای جنگی بود که سال‌ها در حالت توقف قرار داشت؛ جنگی که صدها هزار کشته برجای گذاشته، شهرها را به خاک و خاکستر تبدیل کرده و اقتصادی را تحت فشار تحریم‌های جهانی تهی کرده بود.

فرمانده ارشد شورشیان، ابو محمد الجولانی، در سخنرانی خود برای جمعیتی بزرگ در مسجد جامع اموی در مرکز دمشق، به پناهندگان اشاره کرد و گفت:
«چند نفر در سراسر جهان آواره شدند؟ چند نفر در چادرها زندگی کردند؟ چند نفر در دریاها غرق شدند؟»

وی افزود: «برادران من، تاریخ جدیدی در سراسر این منطقه پس از این پیروزی بزرگ نوشته می‌شود.» او همچنین تأکید کرد که با تلاش سخت، سوریه به «مشعل‌دار امت اسلامی» تبدیل خواهد شد.

پایان شبانه دولت پلیسی اسد
دولت پلیسی اسد - که از زمان به قدرت رسیدن پدرش در دهه 1960 به عنوان یکی از سرکوبگرترین رژیم‌ها در خاورمیانه شناخته می‌شد و صدها هزار زندانی سیاسی در آن حضور داشتند - یک‌شبه از بین رفت.

زندانیان سرگردان و خوشحال پس از شکسته شدن قفل سلول‌هایشان توسط شورشیان، از زندان‌ها بیرون آمدند. خانواده‌های بازمانده از همدیگر در اشک و شادی غرق شدند. زندانیان تازه آزاد شده در سحرگاه در خیابان‌های دمشق دویدن را آغاز کردند و انگشتان دستان خود را بالا گرفتند تا نشان دهند چند سال در زندان بوده‌اند.

صدایی فریاد می‌زد: «ما رژیم را سرنگون کردیم!» یکی از زندانیان با خوشحالی فریاد می‌زد و از خوشی می‌پرید.

تصاویر تخریب‌شده اسد
با غروب خورشید در دمشق برای اولین بار بدون حضور اسد، جاده‌های منتهی به شهر عمدتاً خالی بودند، به جز موتورهایی که مردان مسلح را حمل می‌کردند و خودروهای شورشی که با گل برای استتار پوشیده شده بودند.

برخی افراد در حال غارت یک مرکز خرید در جاده بین پایتخت و مرز لبنان دیده شدند، که کالاها را در کیسه‌های پلاستیکی یا کامیون‌های وانت بارگذاری می‌کردند. ایست‌های بازرسی متعدد در مسیر دمشق خالی از نیرو بودند. پوسترهای اسد از ناحیه چشم پاره شده بودند. یک کامیون نظامی سوریه که در حال سوختن بود، به صورت مورب در جاده خروجی شهر پارک شده بود.

ستونی ضخیم از دود سیاه از محله مزه برخاسته بود، جایی که به گفته دو منبع امنیتی، حملات هوایی اسرائیل به شاخه‌های امنیت دولتی سوریه هدف قرار گرفته بود.

صدای تیراندازی پراکنده به نشانه جشن و شادی به گوش می‌رسید.

فروشگاه‌ها و رستوران‌ها زودتر از معمول و مطابق با مقررات منع رفت و آمدی که توسط شورشیان اعمال شده بود، بسته شدند. درست پیش از آغاز این مقررات، افرادی دیده می‌شدند که با عجله نان به خانه‌های خود می‌بردند.

پیش‌تر، شورشیان اعلام کرده بودند که بدون نشانه‌ای از استقرار ارتش وارد پایتخت شده‌اند. هزاران نفر با خودرو و پای پیاده در میدان اصلی دمشق تجمع کردند و با

فریادهای "آزادی" شادی کردند.

برخی افراد در داخل کاخ ریاست‌جمهوری الروضه دیده شدند و بعضی از آنها اثاثیه‌ای را از داخل کاخ با خود بیرون می‌بردند. یک موتورسیکلت در داخل تالار طلاکاری‌شده‌ای که کف آن با پارکت‌های زیبا تزئین شده بود، پارک شده بود.

ائتلاف شورشیان سوری اعلام کرد در حال کار برای تکمیل انتقال قدرت به یک نهاد حاکمیتی انتقالی با اختیارات اجرایی است.

در بیانیه‌ای آمده است: «انقلاب بزرگ سوریه از مرحله مبارزه برای سرنگونی رژیم اسد به مبارزه برای ساخت سوریه‌ای که شایسته فداکاری‌های مردمش باشد، منتقل شده است.»

محمد غازی الجلالی، نخست‌وزیر دولت اسد، خواستار انتخابات آزاد شد و اعلام کرد که با جولانی برای بحث در مورد دوره انتقالی در تماس بوده است.

ابو محمد الجولانی، رهبر گروهی که زمانی شاخه القاعده در سوریه بود اما اکنون برای جلب اعتماد اقلیت‌ها و کشورهای خارجی چهره خود را نرم‌تر کرده، تأکید کرد که هیچ راه بازگشتی وجود ندارد.

سوری ها در طی تظاهراتی در میدان سرگل در استکهلم، سوئد، 8 دسامبر 2024 جشن گرفتند. خبرگزاری تی تی/ جوناس اکسترومر از طریق رویترز

شگفتی جهان عرب

سرعت تحولات پایتخت‌های عربی را شگفت‌زده کرد و نگرانی‌ها درباره بی‌ثباتی بیشتر، علاوه بر جنگ غزه، را افزایش داد.

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در سخنرانی تلویزیونی خود سقوط اسد را جشن گرفت اما اذعان کرد که این لحظه‌ای پر از خطر و عدم قطعیت است. او وعده داد که از همسایگان سوریه حمایت کند.

حامیان شادمان انقلاب در سفارت‌های سوریه در شهرهای مختلف جهان تجمع کرده و پرچم‌های قرمز، سفید و سیاه دوران اسد را پایین کشیدند و به جای آن پرچم سبز، سفید و سیاه مخالفان را برافراشتند.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، سقوط اسد را نتیجه ضرباتی دانست که اسرائیل به ایران و متحد لبنانی آن، حزب‌الله، وارد کرده است، گروهی که زمانی محور نیروهای امنیتی اسد بود. او گفت: «دولت وحشی سقوط کرده است.»

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، گفت: «دولت وحشی سقوط کرده است.»

چالش‌های پیش روی رهبران جدید

پس از فروکش کردن جشن‌ها، رهبران جدید سوریه با وظیفه‌ای دشوار برای برقراری ثبات در کشوری متنوع مواجه‌اند که برای بازسازی به میلیاردها دلار کمک نیاز دارد.

در جریان جنگ داخلی که در سال ۲۰۱۱ به‌عنوان قیامی علیه اسد آغاز شد، نیروهای او و متحدان روسی‌اش شهرها را به خاک و خاکستر تبدیل کردند. بحران پناهندگان در سراسر خاورمیانه یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های مدرن بود و در سال ۲۰۱۵، زمانی که یک میلیون نفر وارد اروپا شدند، یک بحران سیاسی در این قاره به وجود آورد.

ترکیه در سال‌های اخیر از شورشیان در بخش شمال غربی و امتداد مرزهای خود حمایت می‌کرد. ایالات متحده نیز که هنوز ۹۰۰ سرباز در خاک سوریه دارد، از ائتلافی به رهبری کردها حمایت می‌کرد که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ با جهادی‌های داعش مبارزه کرد.

بازندگان استراتژیک: روسیه و ایران

بزرگ‌ترین بازندگان استراتژیک، روسیه و ایران بودند که در سال‌های اولیه جنگ برای نجات اسد مداخله کردند و به او کمک کردند تا بیشتر قلمروها و تمام شهرهای مهم را بازپس گیرد. اما تمرکز مسکو بر جنگ در اوکراین و ضربات وارده به متحدان ایران پس از جنگ غزه - به‌ویژه تضعیف حزب‌الله توسط اسرائیل طی دو ماه گذشته - اسد را در نهایت بدون حمایت کافی رها کرد.

حتی پس از فرار اسد، اسرائیل به حمله به اهداف مرتبط با دولت او و متحدان تحت حمایت ایران ادامه داد، از جمله مکانی در دمشق که اسرائیل قبلاً ایران را به توسعه موشک در آنجا متهم کرده بود. نتانیاهو گفت سرنگونی اسد می‌تواند دستیابی به آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها در غزه را تسهیل کند.

ایران: شورشیان روز یکشنبه به سفارت ایران یورش بردند، طبق گزارش شبکه انگلیسی‌زبان Press TV ایران. وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که سرنوشت سوریه تنها مسئولیت مردم سوریه است.

حزب‌الله: منابع امنیتی لبنانی اعلام کردند حزب‌الله تمام نیروهای باقی‌مانده خود را روز شنبه از سوریه خارج کرده است.