گزارش ماهانه؛ نگاهی اجمالی به وضعیت حقوق بشر آبان ۱۴۰۱

خبرگزاری هرانا – آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی آبان ماه ۱۴۰۱ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده است، این گزارش با توجه به حجم محدود آن و نیز به دلیل عدم اجازه فعالیت گروه‌های مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمی‌تواند بازتاب بی نقص وضعیت حقوق بشر در ایران باشد.

لازم به یادآوری است بخش آمار این تشکل به‌صورت سالانه گزارش مفصل‌‌تر خود را به اشکال آماری و تحلیلی از وضعیت حقوق بشر در ایران منتشر می‌کند.

خلاصه آنچه گذشت:

اخبار نقض حقوق بشر در آبان ماه ۱۴۰۱، با قریب به ۳۹ مورد اعدام، محکومیت‌های متعدد، احضارها، نقض گسترده حقوق زندانیان، نقض پایدار آزادی بیان و موارد دیگری که در استان‌های مختلف رخ داد، همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آن‌ها به احراز رسیده است.

اعدام

آبان ماه با قریب به ۳۹ مورد اعدام همچنان بازگو کننده نقض حق حیات در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران است. بنا بر گزارش نهادهای بین‌المللی، ایران به تناسب سرانه جمعیت و میزان اعدام، رتبه نخست اعدام شهروندان خود در دنیا را دارد. از مهمترین رویداد ها در این باره می‌توان به اجرای حکم اعدام پنج زندانی که پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند در زندان اراک  اشاره کرد.

در ماه سپری شده، حکم ۵ زندانی که پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر و قتل به اعدام محکوم شده بودند در زندان های بیرجند و اردبیل، به اجرا درآمد.

گفتنی است، حکم یک زندانی که پیشتر از بابت اتهام قتل به اعدام محکوم شده بود، در زندان برازجان به اجرا در آمد.

به علاوه، دو زندانی در زندان تربت جام اعدام شدند. آنها پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند.

افزون بر این، بنا بر گزارشات رسمی قوه قضاییه، تاکنون برای دستکم ۶ تن از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری جاری حکم اعدام ذیل عناوین “فساد فی الارض” و “محاربه” صادر شده است. همچنین علیه تعدادی دیگر از شهروندان بازداشتی اتهاماتی مطرح شده که میتواند منجر به صدور حکم اعدام برای آنها شود.

همچنین، یک متهم به قتل در دادگاه کیفری یک آذربایجان شرقی به اعدام محکوم شد.

از سوی دیگر، یکی از متهمین به تجاوز به یک نوجوان زرین‌ دشتی به اعدام و حبس محکوم شد.

بیش از ۷۵ درصد اعدام های صورت گرفته در ایران توسط دولت یا نهاد قضایی اطلاع رسانی نمی‌شوند که نهادهای حقوق بشری اصطلاحا آن را اعدام “مخفیانه” می‌خوانند.

آزادی اندیشه و بیان

مهسا (ژینا) امینی، زن جوان ۲۲ ساله اهل سقز که به تهران سفر کرده بود روز سه شنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۱، در ایستگاه متروی حقانی تهران، به بهانه حجاب نامناسب توسط ماموران پلیس امنیت اخلاقی بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد موسوم به وزرا منتقل شد. کوتاه مدتی پس از بازداشت، پیکر نیمه جان وی در حالی که با سطح هوشیاری درجه ۳ به کما رفته بود به بخش مراقبت های ویژه بیمارستان کسری منتقل شد. اعتراضات شهروندان به این رخداد از زمان فوت مهسا امینی، مقابل بیمارستان کسری در خیابان آرژانتین تهران آغاز شد و علیرغم فشار نهادهای امنیتی پس از خاکسپاری او در گورستان آیچی سقز، شکل خیابانی به خود گرفت تا جایی که نهایتا، شصت و چهار روز اول اعتراضات سراسری در ۳۱ استان، ۱۵۵ شهر و ۱۴۲ دانشگاه بزرگ کشور برای ۱۰۵۹ مرتبه را در حدفاصل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تا ۲۹ آبان ۱۴۰۱ رقم زد.

لازم به ذکر است در حدفاصل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تا ۲۹ آبان ۱۴۰۱، دستکم ۱۷۴۵۱ تن از شهروندان معترض در ایران بازداشت شدند. همچنین ۳۰۲۴ نفر از بازداشت شدگان احراز هویت شده اند. لازم به ذکر است در این مدت زمانی، ۴۱۹ شهروند معترض، ۶۰ کودک و ۵۴ نیروی امنیتی جان خود را از دست داده اند.

به علاوه، در آبان ماه، توماج صالحی، آرش کیخسروی، مصطفی نیلی، حامد صابر باغی، شهریار شمس و علی درزی، حماسه پارسا، کتایون ریاحی، هنگامه قاضیانی، حسن اسدی زیدآبادی و حسن یونسی در تهران، قدسیه قدسبین، علیرضا زارع، مهدی صفری، محمدهادی جعفر پور، الهام افکاری و سجاد زارع در شیراز، بابک قابل نژاد در شاهین دژ، قباد رضایی فرزاد در کرج، بازداشت ۵ شهروند از جمله ۲ دانشجو در شهرهای مشهد، سقز و کرمانشاه، بازداشت ۱۳ شهروند از جمله ۶ دانشجو در شهرهای مهاباد، سردشت، تهران، سیب و سوران و دماوند، ۱۳ شهروند از جمله ۹ دانشجو در شهرهای تهران، تبریز، زنجان، مهاباد، سمنان، قصر شیرین و آبدانان، ۶۲۰ شهروند در سیستان و بلوچستان، ۱۷ شهروند در گلوگاه، ۶۰ تن در خرم آباد،  ۳۰ شهروند در بهبهان، ۳۷ شهروند از جمله ۲۳ دانشجو در شهرهای مختلف، ۲۳ شهروند توسط نیروهای امنیتی در شهرهای مختلف، ۱۶ شهروند توسط نیروهای امنیتی در شهرهای مختلف و ۲۰ دانشجو در شهرهای مختلف بازداشت شدند.

گفتنی است، در ماه سپری شده محکومیت های متعددی صورت گرفت که از این تعداد می توان به محکومیت ۵ شهروند بازداشت شده در جریان اعتراضات به مجازات‌های حبس از ۵ تا ۱۰ سال، شش شهروند از جمله دو نوجوان معترض به مجموعا به ٣ سال و ۴ ماە حبس، ١۴٨ ضربه شلاق و جزای نقدی، فائزه براهویی به سه سال و شش ماه حبس تعزیری،  مصطفی حسینی طباطبایی و ۷ نفر از همراهانش به ۲۸ سال حبس، محمد غلام زاده به ۵ سال حبس و محمد قدمی به ۱۰ سال حبس اشاره کرد.

طبق قانون، قاضی نباید کسی را احضار یا جلب کند، مگر آن که دلایل کافی داشته باشد. اگرچه ممکن است کسی که در مظان اتهام قرار گرفته است، پس از پایان دادرسی، تبرئه شود، اما همین زدن برچسب اتهام به دیگری باید دلیل داشته باشد. قاضی در صورت سهل‌انگاری در این مورد، خود مشمول محکومیت انتظامی می‌شود. اما در این حیطه معیارهای مراجع قضایی ایران متناقض با موازین حقوق بشری است.

از این قرار، کریم زنگنه فرد به ستاد خبری اداره کل اطلاعات استان خوزستان، کیانوش سنجری و دکتر محمد رازی به در دادسرای اوین و مجید خادمی به دادگاه انقلاب بندرماهشهر احضار شدند.

از سوی دیگر، کیوان مهتدی، سهند نور محمدزاده، علی هوشمندی فتوت و بهداد اسکندرنژاد در دادگاه انقلاب تهران، حسن عباسی در دادگاه مطبوعات کرمان و پرهام پروری در دادسرای اوین محاکمه شدند.

گفتنی است، روزنامه «جهان صنعت» پس از انتشار مطلبی به نقل از صادق زیباکلام و اظهاراتی علیه نیروی انتظامی در ارتباط با اعتراضات، توقیف شده است.

به علاوه، سید مصطفی جعفری، خبرنگار خبرگزاری ایلنا در قزوین و مدیر مسئول سایت خبری تیتر قزوین، با دستور شعبه سوم دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب این شهر به “منع کار خبر” محکوم شد. علاوه بر این، وی به مدت ۶ ماه ممنوع الخروج شده است.

زندان

لازم به ذکر است، گلرخ ایرایی، زندانی سیاسی سابق، علیرغم گذشت نزدیک به دو ماه از زمان دستگیری، کماکان به صورت بلاتکلیف در بند قرنطینه زندان قرچک ورامین و در شرایط نامناسبی بسر میبرد. خانم ایرایی چندی پیش توسط شعبه ۲ بازپرسی دادسرای اوین مورد تفهیم اتهام قرار گرفته است.

همینطور، آرش صادقی، فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی سابق علیرغم گذشت بیش از یک ماه از زمان دستگیری به صورت بلاتکلیف در بازداشت بسر میبرد. آقای صادقی که به بیماری کندروسارکوما مبتلا است، از رسیدگی پزشکی مناسب و دریافت کامل داروهای خود محروم مانده و وضعیت نامناسب وی موجب افزایش نگرانی خانواده این فعال حقوق بشر شده است.

در این ماه، ۴۲ تن از زندانیان سیاسی زندان اوین که در پی رخدادهای شنبه شب ۲۳ مهرماه از زندان اوین به زندان رجایی شهر کرج منتقل شدند، و در شرایط نامناسبی به سر میبرند. این زندانیان طی روزهای اخیر از قرنطینه زندان رجایی شهر به بند ۱۰ این زندان منتقل شدند.

در ضمن، یاشار توحیدی، زندانی سیاسی، که ماه گذشته در پی رخدادهای زندان اوین بواسطه اصابت چندین گلوله مصدوم شد، علیرغم وخامت حال جسمانی از رسیدگی پزشکی مناسب محروم است.

در ضمن، صوفیا صوفی، شهروند ساکن مشهد از اردیبهشت ماه سال گذشته در حال تحمل دوران محکومیت ۵ سال خود در زندان وکیل آباد مشهد است. خانم صوفی علیرغم ابتلا به بیماری های متعدد از خدمات درمانی مناسب محروم است.

از سوی دیگر، سام شه بخش (وصالی)، از هواداران عرفان حلقه، روز دوشنبه ۱۱ مهر، در ارتباط با اعتراضات سراسری در منزل شخصی خود در تهران توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. این شهروند از مشکلات گوارشی رنج میبرد و از رسیدگی پزشکی در زندان اوین محروم است.

همینطور، پیام ولی، شهروند بهائی، با گذشت بیش از یک ماه از زمان دستگیری، کماکان در زندان قزلحصار کرج در بازداشت و بلاتکلیفی به سر میبرد.

همچنین، عباس واحدیان شاهرودی، نویسنده، معلم و فعال مدنی محبوس در زندان وکیل آباد مشهد علیرغم حال نامساعد جسمی از رسیدگی مناسب پزشکی محروم مانده است.

به علاوه، آیدا راستی قلاتی، شهروند بهائی علیرغم گذشت بیش از یک ماه از زمان دستگیری، کماکان در بند ۲۰۹ زندان اوین در بازداشت و بلاتکلیفی بسر می‌برد.

گفتنی است، مهوش ثابت (شهریاری) از اعضای سابق مدیران جامعه بهائی ایران موسوم به “یاران ایران”، علیرغم گذشت بیش از ۳ ماه از زمان دستگیری کماکان در بازداشت به سر میبرد. کیفرخواست پرونده وی صادر و جهت رسیدگی به دادگاه ارسال شده است.

به جز این، منوچهر بختیاری، پدر پویا بختیاری از جان‌باختگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸، زندانی محبوس در زندان قزوین علیرغم تایید پزشکی قانونی مبنی بر لزوم انجام مراحل درمانی در بیمارستان خارج از زندان، از اعزام به مرخصی درمانی محروم مانده است. محرومیت آقای بختیاری از مرخصی درمانی با مخالفت دادستان کرج صورت گرفته است.

از سوی دیگر، مرضیه زیاری، شهین حداد لاریجانی، آتنا یوسفیان، فرحناز ناظری، رئوفه میرباقری، نسیم فاخر، مهسا زاغ پشت، مژگان کاوسی، به همراه ۶ زن دیگر که در جریان اعتراضات سراسری اخیر در شهرهای مختلف دستگیر شده اند، کماکان در زندان تنکابن و یکی از بازداشتگاه های امنیتی در ساری در بازداشت و بلاتکلیفی به سر میبرند.

در ضمن، مهرنوش طافیان، فعال رسانه‌ای و ماندانا صادقی، نویسنده و روزنامه نگار، علیرغم گذشت بیش از یک ماه از زمان بازداشت توسط اطلاعات سپاه، کماکان از محل نگهداری این دو شهروند اطلاعی در دست نیست. همچنین فرزانه زیلابی، وکیل دادگستری از عدم دسترسی این دو شهروند به وکیل خبر داد.

از طرفی، عباس و محسن دریس، دو تن از بازداشت شدگان اعتراضات آبان ۹۸، روز چهارشنبه ۱۱ آبان ماه، از زندان ماهشهر به زندان سپیدار اهواز منتقل شدند. عباس دریس اخیرا توسط شعبه اول دادگاه انقلاب ماهشهر، به اعدام محکوم شد. همچنین محسن دریس، برادر و دیگر هم پرونده ای وی، از اتهامات انتسابی تبرئه شد.

در آبان ماه، کوروش جلیل در زندان یاسوج، لیلا حسین زاده در زندان عادل آباد شیراز، مسعود کردپور در بازداشتگاە ادارە اطلاعات ارومیه دست به اعتصاب غذا زدند.

حق درمان و رسیدگی پزشکی همواره از مهم‌ترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار می‌رود.

از این قرار، یاشار توحیدی و ناهید تقوی در زندان اوین، آرش صادقی، پیام ولی در زندان قزلحصار کرج، عباس واحدیان شاهرودی در زندان وکیل آباد مشهد، لیلا حسین‌ زاده در زندان عادل آباد شیراز و منوچهر بختیاری در زندان قزوین از دریافت خدمات درمانی محروم بودند.

با وجود خطرهای موجود، محرومیت زندانیان عقیدتی و سیاسی از اعزام به مرخصی به وفور گزارش شده است که از مهمترین آنها میتوان به صوفیا صوفی در زندان وکیل‌ آباد مشهد و یاشار توحیدی در زندان اوین اشاره کرد.

اقلیت های ملی و مذهبی

در این ماه، مجتبی پروین و فرشید پیچگانلو فعالین ترک (آذربایجانی)، طی‌ تماس تلفنی به‌ اداره اطلاعات شهرستان اردبیل احضار‌ شدند.

اعمال فشار و تهدید اقلیت‌های مذهبی در این ماه نیز ادامه داشت.

در ماهی که گذشت، در مراسم بیست و یکمین سالگرد جان باختن سید خلیل عالی‌ نژاد، یکی از چهره های سرشناس آیین یارسان، ۳۰ شهروند بازداشت شدند.

همچنین، شقایق بهرامی و شایان غلامی در کرمان، پروا بهداد در اصفهان، میلاد سنایی در ساری و لیلی کرمی در شیراز بازداشت شدند.

در ماهی که سپری شد، خیرالله حق جویان، شهروند پیرو آئین یارسان جهت اجرای حکم حبس بازداشت و به زندان دیزل آباد کرمانشاه منتقل شد. آقای حق جویان پیشتر توسط دادگاه انقلاب شهرستان صحنه به یک سال حبس محکوم شده بود.

گفتنی است، منازل سبحان میبدی و شمیس نورانی، زوج بهائی ساکن کرمان و وصال ممتازی و آنیسا سمیعیان، زوج بهائی ساکن در رشت توسط نیروهای امنیتی مورد تفتیش قرار گرفت. ماموران برخی از لوازم دیجیتال این شهروندان را ضبط کرده و با خود بردند.

حقوق کودک

در جریان اعتراضات سراسری جاری، حدفاصل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تا ۲۹ آبان ۱۴۰۱، دستکم ۶۰ کودک جان خود را از دست داده اند.

در آبانماه، مردی ۳۶ ساله در مشگین‌ شهر همسر و دو دخترش را به اجبار به منزل بازگردانده و خانه را همراه آنان به آتش کشیده است. همسر و دختران خردسال این خانواده با ۱۰۰ درصد سوختگی به بیمارستان منتقل شدند.

در ماهی که گذشت، رئیس پلیس آگاهی البرز از بازداشت مردی خبر داد که متهم است همسر و فرزند خردسالش را در کرج به دلیل اختلاف خانوادگی به قتل رسانده است.

همینطور، یک نوجوان ۱۵ ساله در شهرستان ملکان از طریق حلق آویز کردن دست به خودکشی زده و جان خود را از دست داد.

گفتنی است، معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد از شناسایی ۲۵۰ کودک کار در این استان خبر داد.

از سوی دیگر، چهار دانش‌ آموز نوجوان به نام‌ های “آیدا لطفی، ١٧ ساله، شنو احمدیان ۱۶ سالە، کیژان کریمی، ١٧ ساله و ستایش  (نام خانوادگی نامشخص ) ١٧ ساله” در شهرستان دهگلان، محمود جشیره ۱۷ساله و رضا جشیره ۱۴ ساله در شهر لیکک، محمدحسین فتحی ۱۷ ساله در ابهر و یک دانش آموز در شاهین شهر بازداشت شدند.

لازم به ذکر است، سوران سلیمان‌پور ١٧ ساله و پیشوا احمدی ١۶ ساله که در جریان اعتراضات سراسری جاری در سردشت بازداشت شده بودند، توسط دادگاە کیفری این شهرستان هر کدام به ۲ میلیون و پانصد هزار تومان جزای نقدی محکوم شدند.

زنان

در ماهی که گذشت، یک زن در شهریار اقدام به خودسوزی کرده و به دلیل شدت جراحات وارده، به بیمارستان منتقل شد.

در ضمن، یک مرد در محله نازی آباد تهران با انگیزه ناموسی به قتل رسید. متهم که مرد جوانی است پس از اقدام به قتل، متواری شده است.

همینطور، جسد زنی که مثله شده و در حدود ۱۰ پلاستیک مشکی درون گاری زباله شهرداری رها شده بود، کشف شد.

از سوی دیگر، یک زن ۲۲ ساله، در ساوجبلاغ، استان البرز به بهانه اختلافات خانوادگی توسط همسرش به قتل رسید. متهم به قتل توسط پلیس بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شد.

کارگران و اصناف

گفتنی است در آبان ماه، حسین کوشی، فعال کارگری ساکن تبریز، بدون ابلاغ قبلی برای تحمل دوران حبس در منزل شخصی خود بازداشت و به زندان این شهر منتقل شد. وی پیشتر با حکم غیابی شعبه‌ دوم دادگاه انقلاب تبریز به تحمل ۳ سال حبس محکوم شده بود که ۶ ماه حبس در خصوص وی قابل اجرا است.

در ضمن، ۴۰ تن از کارگران قراردادی کارخانه داروگر، از محل کار خود اخراج شدند.

افزون بر این، مدیرعامل کارخانه کسری پلیمر، از تعطیلی این کارخانه خبر داد. حمید فقیه گفت: “در این کارخانه ۱۳۰کارگر مشغول به کار بودند که اخیرا به دلیل تامین نشدن مواد اولیه تولید و سرمایه در گردش، بیکار و بلاتکلیف شده‌اند.”

همچنین، با گذشت سه سال از زمان بیکاری کارگران کارخانه کنتورسازی ایران، آنها همچنان در بلاتکلیفی بسر میبرند.

همینطور، احمد تقوی، فعال صنفی معلمان شهرستان ابهر، چهارشنبه ۱۱ آبان ماه، جهت تحمل دوران محکومیت یک ساله خود راهی زندان این شهر شد. آقای تقوی پیشتر توسط دادگاه انقلاب ابهر به یک سال حبس محکوم شده بود.

همچنین، انوش عادلی، محمود صدیقی پور و عزیز قاسم زاده، فعالین صنفی فرهنگیان گیلان توسط دادگاه انقلاب شهرستان رشت مجموعا به ۳ سال حبس تعزیری محکوم شدند.

گفتنی است، رسول بداقی، محمد حبیبی و جعفر ابراهیمی فعالین صنفی معلمان توسط دادگاه انقلاب تهران مجموعا به ۱۵ سال و یک ماه حبس و سایر مجازات های تکمیلی محکوم شدند.

خشونت نظامی و قضایی و امنیت شهروندان

براساس اطلاعات جمع آوری شده توسط هرانا، ۴۱۹ شهروند معترض، ۶۰ کودک و ۵۴ نیروی امنیتی جان خود را از دست داده اند.

۱– گزارشاتی که توجهات زیادی به خود جلب کرد

در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در آبانماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی است که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌ها به لحاظ حجم نقض حقوق بشر در ایران نیست.

از مهم‌ترین اخبار که در این ماه بازتاب بسیار گسترده‌ای در کشور داشت، می توان به اعتراضات سراسری در ایران، تداوم بازداشت و بلاتکلیفی گلرخ ایرایی در زندان قرچک ورامین، محکومیت ۶ تن از معترضان بازداشتی به اعدام، عدم رسیدگی پزشکی و تداوم بازداشت آرش صادقی، اعتصاب غذای لیلا حسین زاده در زندان عادل آباد شیراز، بازداشت توماج صالحی، کتایون ریاحی، هنگامه قاضیانی و مصطفی نیلی اشاره کرد.

۲– گزارشاتی که علی‌رغم اهمیت با بی‌توجهی روبرو شدند

در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری، اساساً با کم توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم‌توجهی‌های بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.

از مهم‌ترین خبرها که در این ماه با بی توجهی رسانه ها و مردم روبرو شدند، میتوان به قتل یک مرد در تهران با انگیزه ناموسی و شناسایی ۲۵۰ کودک کار در کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد.