اروپا روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران را آغاز کرد

آریان نیکان

بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنج‌شنبه ۲۸ اوت (۶ شهریور) رسما روند ۳۰ روزه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را آغاز کردند. این تصمیم در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل ثبت شده است.

https://p.dw.com/p/4zex3

فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیاعکس: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance

بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنج‌شنبه ۲۸ اوت (۶ شهریور) رسماً روند ۳۰ روزه فعال‌سازی مکانیسم ماشه که بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی را به دلیل برنامه هسته‌ای تهران در برمی‌گیرد، آغاز کردند.

این تصمیم سه کشور اروپایی موسوم به "E3" در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل ثبت شده است. این اقدام تنها دو ماه پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی توسط اسرائیل و ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است و تنش‌ها را در این پرونده حساس بار دیگر افزایش می‌دهد.

بریتانیا، فرانسه و آلمان اعلام کردند که تصمیم به فعال‌سازی مکانیسم ماشه پیش از آن گرفته‌اند که در اواسط اکتبر اختیار خود برای بازگرداندن تحریم‌های لغوشده ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را از دست بدهند. اروپایی‌ها می‌خواهند این روند پیش از آن‌که روسیه در ماه اکتبر ریاست شورای امنیت را برعهده گیرد، به پایان برسد.

شکست مذاکرات ژنو

منابع دیپلماتیک به رویترز گفته‌اند که پس از حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در اواسط ژوئن، چندین دور مذاکره میان جمهوری اسلامی و اروپایی‌ها برگزار شد تا امکان تعویق این روند بررسی شود. اما گفت‌وگوهای روز سه‌شنبه ۲۶ اوت (۴ شهریور) در ژنو از دید اروپایی‌ها "تعهدات ملموس و کافی" از سوی تهران به همراه نداشت.

ایران در توافق ۲۰۱۵ (برجام) پذیرفته بود که برنامه هسته‌ای خود را به‌شدت محدود کند تا مانع از دستیابی این کشور به سلاح اتمی شود. در مقابل، بخشی از تحریم‌ها لغو شد.

با این حال، پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا در نخستین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸، تهران نیز گام‌به‌گام تعهدات خود را کنار گذاشت. تلاش‌های بعدی برای احیای توافق، از جمله مذاکرات غیرمستقیم در اوایل سال جاری، به شکست انجامید.

محتوای نامه  کشورهای اروپایی

وزرای خارجه سه کشور اروپایی که روز چهارشنبه ۲۷ اوت (۵ شهریور) تصمیم خود را به مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا اطلاع دادند، در نامه به شورای امنیت نوشته‌اند: «کشورهای E3 متعهد هستند از هر ابزار دیپلماتیک موجود برای اطمینان از اینکه ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، استفاده کنند. این شامل تصمیم امروز ما برای فعال کردن مکانیسم اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) است.»
با این حال، آن‌ها تأکید کردند که همچنان به یک راه‌حل دیپلماتیک پایبندند و در طول ۳۰ روز آینده برای حل‌وفصل اختلافات تلاش خواهند کرد.

واکنش جمهوری اسلامی و شرایط جدید

در همین حال به گزارش رسانه‌های داخلی در ایران، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به تماس تلفنی وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اقدام این سه کشور اروپایی در فعال‌سازی فرآیند اسنپ‌بک را "غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی" دانست و گفت ایران برای "حفظ و تامین حقوق و منافع ملی" خود به نحو مقتضی به این اقدام غیرقانونی و ناموجه سه کشور اروپایی "پاسخ خواهد داد."

در همین حال کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به رسانه‌های داخلی در ایران گفت آغاز فرآیند اسنپ‌بک، منجر به "واکنش لازم" ایران خواهد  شد و "مسیر تعامل کنونی با آژانس هم تحت تاثیر قرار گرفته و احتمالا متوقف خواهد شد."

مقامات جمهوری اسلامی پیش‌تر هشدار داده بوند که تهران در صورت بازگشت تحریم‌ها "پاسخی سخت" خواهد داد. اروپایی‌ها پیشنهاد داده بودند در صورتی که تهران بازرسی‌های کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر گیرد و درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده شفاف‌سازی کند، اجرای مکانیسم ماشه تا شش ماه به تعویق بیفتد.

به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی کرده است و پیش از حملات ۱۳ ژوئن به اندازه‌ای مواد در اختیار داشت که در صورت غنی‌سازی بیشتر، می‌توانست برای ساخت شش بمب هسته‌ای کافی باشد. این در حالی است که تولید سلاح اتمی زمان بیشتری نیاز دارد و آژانس تصریح کرده است که نشانه‌ای معتبر از وجود یک پروژه تسلیحاتی هماهنگ در ایران در دست ندارد.

فشار اقتصادی و شکاف سیاسی در تهران

به گزارش رویترز و به گفته سه منبع آگاه نزدیک به دولت ایران، بازگشت احتمالی تحریم‌های سازمان ملل که بخش‌های مالی، بانکی، انرژی و دفاعی ایران را در بر خواهد گرفت، موجی از نگرانی اقتصادی و شکاف‌های سیاسی داخلی را در این کشور دامن زده است. به گفته این منابع، در حالی که اصول‌گرایان خواستار مقاومت و مقابله هستند، طیف میانه‌رو بر لزوم دیپلماسی تأکید دارد.

ایالات متحده و متحدان اروپایی بارها تأکید کرده‌اند که پیشرفت‌های کنونی در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی فراتر از نیازهای غیرنظامی است. اما تهران همواره داشتن هرگونه هدف برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را رد کرده است.