آمریکا وارد جنگ اسرائیل و ایران شد؛ حمله به ۳ سایت هسته‌ای ایران

نویسندگان: سم مدنیک، عامر مدحنی، دیوید رایزینگ
به‌روزرسانی: ساعت ۵:۰۹ صبح به وقت اروپای مرکزی، ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵

تل‌آویو، اسرائیل (خبرگزاری آسوشیتدپرس) — ایالات متحده بامداد یک‌شنبه با حمله به سه سایت در ایران، به طور مستقیم وارد جنگ اسرائیل با هدف نابودی برنامهٔ هسته‌ای ایران شد؛ اقدامی پرمخاطره برای تضعیف یکی از دشمنان دیرینه‌اش، علی‌رغم هشدارها دربارهٔ گسترش احتمالی درگیری در منطقه.

رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در سخنرانی‌اش از کاخ سفید اعلام کرد که تأسیسات کلیدی هسته‌ای ایران «کاملاً و به‌طور کامل نابود شده‌اند.» هنوز ارزیابی مستقلی از میزان خسارت منتشر نشده است.

این‌که آمریکا حملاتش را ادامه خواهد داد یا نه، مشخص نیست. اسرائیل اکنون وارد نهمین روز جنگ با ایران شده است. ترامپ هشدار داد که در صورت هرگونه تلافی از سوی ایران، حملات بیشتری صورت خواهد گرفت.

او گفت: «یا صلح خواهد بود، یا فاجعه‌ای برای ایران.»

سازمان انرژی اتمی ایران تأیید کرد که به سایت‌های فردو، اصفهان و نطنز حمله شده، اما تأکید کرد که فعالیت‌های هسته‌ای متوقف نخواهد شد.

ورود مستقیم ایالات متحده به جنگ، پس از بیش از یک هفته حملات اسرائیل به ایران صورت گرفت؛ حملاتی که هدفشان نابودی سامانه‌های پدافند هوایی و توان موشکی تهاجمی ایران، و همچنین تخریب تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم بود. به گفتهٔ مقامات آمریکایی و اسرائیلی، بمب‌افکن‌های رادارگریز آمریکا و بمب‌های سنگرشکن ۱۳۵۰۰ کیلویی که فقط آمریکا قادر به حمل آن است، تنها راه مؤثر برای تخریب سایت‌های زیرزمینی هسته‌ای ایران بودند.

ترامپ در پیامی در شبکه‌های اجتماعی نوشت:
«ما حمله‌ای بسیار موفق به سه سایت هسته‌ای ایران، از جمله فردو، نطنز و اصفهان انجام دادیم. همهٔ هواپیماها اکنون از حریم هوایی ایران خارج شده‌اند. یک محمولهٔ کامل بمب بر روی سایت اصلی، یعنی فردو، ریخته شد. همهٔ هواپیماها در مسیر بازگشت امن هستند.»

وی در پیام دیگری افزود:
«این لحظه‌ای تاریخی برای ایالات متحده آمریکا، اسرائیل و جهان است. ایران اکنون باید با پایان جنگ موافقت کند. سپاسگزارم!»

نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در پیامی ویدئویی خطاب به ترامپ از تصمیم او برای حمله به ایران تمجید کرد:

«تصمیم جسورانهٔ شما برای هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران، با قدرت عظیم و عادلانهٔ ایالات متحده، مسیر تاریخ را تغییر خواهد داد.» نتانیاهو افزود: «آمریکا کاری را انجام داد که هیچ کشور دیگری در جهان نمی‌توانست انجام دهد.»

کاخ سفید و پنتاگون جزئیات بیشتری دربارهٔ عملیات ارائه نکردند. اما شان هَنیتی، مجری فاکس‌نیوز، گفت که با ترامپ گفت‌وگو کرده و بنا بر گفتهٔ او، شش بمب سنگرشکن به تأسیسات فردو شلیک شده است. همچنین، ۳۰ موشک تاماهاک از زیردریایی‌های آمریکایی واقع در ۴۰۰ مایلی ایران به سوی نطنز و اصفهان پرتاب شده‌اند.

این اقدام برای دولت ترامپ بسیار پرمخاطره است؛ به‌ویژه آن‌که وی با شعار دور نگه داشتن آمریکا از جنگ‌های پرهزینه به قدرت رسید و به مداخله‌گرایی آمریکایی با دیدهٔ تردید می‌نگریست.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، گفت از «تشدید خطرناک» حملات آمریکا «عمیقاً نگران» است.

او هشدار داد: «خطر فزاینده‌ای وجود دارد که این درگیری به‌سرعت از کنترل خارج شود ــ با پیامدهایی فاجعه‌بار برای غیرنظامیان، منطقه و جهان.»

ترامپ روز جمعه به خبرنگاران گفت که قصد ندارد نیروی زمینی به ایران اعزام کند و افزود: «آخرین چیزی که می‌خواهید، همین است.» او پیش‌تر گفته بود که طی دو هفته آینده تصمیم نهایی را خواهد گرفت.

رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، روز چهارشنبه هشدار داده بود که هرگونه حمله به ایران، برای آمریکا «خساراتی جبران‌ناپذیر» به همراه خواهد داشت. سخنگوی وزارت خارجه ایران، اسماعیل بقایی، نیز اعلام کرده بود که «هرگونه مداخلهٔ آمریکا، دستور یک جنگ تمام‌عیار در منطقه خواهد بود.»

ترامپ بارها متعهد شده که اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد و امید داشت که تهدید به زور، رهبران ایران را وادار به توقف برنامهٔ هسته‌ای کند.

ارتش اسرائیل روز شنبه اعلام کرد که خود را برای جنگی طولانی آماده می‌کند. وزیر خارجهٔ ایران نیز پیش از حملهٔ آمریکا هشدار داده بود که مداخلهٔ نظامی واشنگتن «برای همه بسیار بسیار خطرناک خواهد بود.»

امکان گسترش جنگ در منطقه جدی‌تر شده است. شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن اعلام کردند که اگر دولت ترامپ به جنگ اسرائیل بپیوندد، حملات به کشتی‌های آمریکایی در دریای سرخ را از سر خواهند گرفت. حوثی‌ها در ماه مه طی توافقی با آمریکا این حملات را متوقف کرده بودند.

سفیر آمریکا در اسرائیل نیز اعلام کرد که آمریکا پروازهای خروج اضطراری را از اسرائیل آغاز کرده است؛ این نخستین بار از زمان حملهٔ حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ است که منجر به جنگ در غزه شد.

ترامپ برخلاف وعده‌اش، تنها دو روز پس از اعلام تصمیم‌گیری، دستور حمله به ایران را صادر کرد

سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، «کارولین لویت»، روز پنج‌شنبه گفته بود که ترامپ ظرف دو هفته آینده دربارهٔ حملات تصمیم خواهد گرفت؛ اما او تنها دو روز بعد دستور حمله را صادر کرد.

به نظر می‌رسد ترامپ ــ با تشویق مقام‌های اسرائیلی و شماری از قانون‌گذاران جمهوری‌خواه ــ به این جمع‌بندی رسیده که عملیات اسرائیل، زمینهٔ مناسبی برای ضربه زدن به برنامهٔ هسته‌ای ایران فراهم کرده است؛ فرصتی کم‌سابقه که شاید بتواند این برنامه را برای همیشه عقب براند.

مقام‌های اسرائیلی می‌گویند عملیات آن‌ها سامانه‌های پدافند هوایی ایران را به‌شدت تضعیف کرده و توانسته‌اند آسیب قابل‌توجهی به چندین سایت هسته‌ای ایران وارد کنند.

📸 این تصویر ماهواره‌ای که شرکت Maxar Technologies در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۲۵ منتشر کرده، تأسیسات غنی‌سازی فردو در ایران را نشان می‌دهد.
(Maxar Technologies از طریق AP)

اما برای نابودسازی تأسیسات غنی‌سازی سوخت هسته‌ای فردو، اسرائیل از ترامپ درخواست استفاده از بمب آمریکایی موسوم به GBU-57 Massive Ordnance Penetrator را مطرح کرد؛ بمبی سنگرشکن که با تکیه بر وزن و انرژی جنبشی عظیم خود می‌تواند به اهداف عمیق زیرزمینی نفوذ کرده و منفجر شود. این بمب فقط از طریق بمب‌افکن رادارگریز B-2 قابل پرتاب است که تنها در زرادخانهٔ ایالات متحده یافت می‌شود.

اگر این بمب در حملات اخیر به کار رفته باشد، این نخستین استفادهٔ رزمی از آن خواهد بود.

این بمب دارای کلاهک معمولی است و گفته می‌شود می‌تواند تا حدود ۶۱ متر (۲۰۰ فوت) زیر سطح زمین نفوذ کند و سپس منفجر شود. این بمب‌ها می‌توانند به‌صورت متوالی پرتاب شوند تا با هر انفجار، عمق بیشتری را هدف قرار دهند و عملاً همچون مته عمل ‌کنند.

📸 یک فروند بمب‌افکن رادارگریز B-2 Spirit از پایگاه هوایی وایتمن در حال عبور بر فراز بیمارستان بارنز-جویییش، ۸ مه ۲۰۲۰، سنت‌لوئیس.
(AP Photo/Jeff Roberson, File)

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) تأیید کرده است که ایران در فردو اورانیوم با غنای بالا تولید می‌کند؛ به همین دلیل، استفاده از GBU-57 می‌تواند خطر رها شدن مواد هسته‌ای در منطقه را به همراه داشته باشد.

براساس گزارش آژانس، حملات پیشین اسرائیل به تأسیسات سانتریفیوژ در نطنز تنها موجب آلودگی در خود سایت شده و به مناطق اطراف سرایت نکرده‌اند.

تصمیم ترامپ برای مداخلهٔ مستقیم نظامی، پس از دو ماه تلاش ناموفق دولت او برای رسیدن به راه‌حلی دیپلماتیک اتخاذ شد. در این مدت، حتی مذاکرات سطح بالایی با ایران نیز صورت گرفت تا تهران را به عقب‌نشینی از برنامهٔ هسته‌ای‌اش ترغیب کنند.

ترامپ ماه‌ها تأکید داشت که به دنبال راه‌حل دیپلماتیک برای متوقف کردن برنامهٔ هسته‌ای ایران است. او در دو نوبت ــ یک‌بار در آوریل و بار دیگر در اواخر مه ــ نتانیاهو را متقاعد کرده بود که حمله را به تعویق بیندازد تا فرصت بیشتری به دیپلماسی داده شود.

در همین حال، ایالات متحده در روزهای اخیر اقدام به جابه‌جایی هواپیماها و کشتی‌های جنگی به خاورمیانه کرده تا از اسرائیل و پایگاه‌های آمریکایی در برابر حملات احتمالی ایران محافظت کند.

در این مسیر، ترامپ از امیدواری به «فرصت دوباره» برای توافق با ایران، به تهدید مستقیم رهبر جمهوری اسلامی و فراخوان تسلیم بی‌قید و شرط تهران رسید.

او در پیامی در شبکه‌های اجتماعی نوشت:
«ما دقیقاً می‌دانیم که به‌اصطلاح "رهبر معظم" کجا پنهان شده. او هدفی آسان است، اما در حال حاضر امن است ــ فعلاً قصد کشتن او را نداریم!»

تقابل نظامی کنونی با ایران، هفت سال پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای دولت اوباما در سال ۲۰۱۸ رخ می‌دهد. ترامپ آن توافق را «بدترین توافق تاریخ» نامیده بود.

توافق سال ۲۰۱۵ میان ایران، آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی، برنامه‌ای جامع برای محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم ایران در برابر لغو تحریم‌ها بود.

ترامپ بارها توافق دورهٔ اوباما را به دلیل عدم پوشش «رفتارهای مخرب غیرهسته‌ای» ایران مورد انتقاد قرار داده و آن را امتیاز دادن بیش از اندازه به ایران دانسته بود.

با این حال، ترامپ با انتقاداتی از درون پایگاه حامیان «مگاآمریکا»یی خود (MAGA) روبه‌رو شده؛ از جمله، تاکر کارلسن، تحلیل‌گر محافظه‌کار، که هشدار داده‌اند مداخلهٔ بیشتر آمریکا خیانت به وعده‌های ترامپ مبنی بر پایان دادن به جنگ‌های پرهزینه و بی‌پایان خواهد بود.