گزارش افشاگرانه آژانس: فعالیت‌های هسته‌ای مخفی ایران در گذشته

نویسنده: فرانسوا مورفی – ۳۱ مه ۲۰۲۵

وین – طبق گزارشی محرمانه و گسترده از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که به رویت خبرگزاری رویترز رسیده، ایران در گذشته اقدام به فعالیت‌های هسته‌ای مخفی با استفاده از مواد اعلام‌نشده در سه سایت انجام داده است؛ سایت‌هایی که مدت‌هاست تحت بررسی آژانس قرار دارند.

این گزارش که به درخواست شورای حکام ۳۵ عضوی آژانس در نوامبر گذشته تهیه شده، زمینه را برای تلاش ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان جهت تصویب قطعنامه‌ای برای اعلام نقض تعهدات ایران در حوزه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای فراهم می‌کند.

محورهای کلیدی گزارش:

• برنامه‌ای مخفیانه و هماهنگ، تا اوایل دهه ۲۰۰۰، با استفاده از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در سه مکان: لاویزان‌شیان، ورامین و تورقوزآباد انجام شده است.
• همکاری ایران با آژانس در سال‌های اخیر همچنان «در موارد متعددی کمتر از حد رضایت‌بخش» بوده است.
• آثار اورانیوم کشف‌شده در دو سایت از چهار سایت مورد بررسی، هنوز توضیح قانع‌کننده‌ای از سوی ایران دریافت نکرده‌اند.
• تجهیزات آلوده یا مواد هسته‌ای از برنامه‌ی مذکور در سایت چهارم (تورقوزآباد) بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نگهداری شده‌اند.

در گزارش آمده است در سایت لاویزان‌شیان در تهران، حداقل دو بار در سال ۲۰۰۳، دیسکی از فلز اورانیوم برای تولید منبع نوترونی با انفجار محرک استفاده شده است؛ فرایندی که برای آغاز انفجار در یک سلاح هسته‌ای طراحی شده و بخشی از آزمایش‌هایی در مقیاس کوچک بوده است.

پاسخ ایران و واکنش بین‌المللی

وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیه‌ای مشترک این گزارش را «سیاسی» خوانده و رد کرده‌اند. به گفته رسانه‌های دولتی ایران، تهران در صورت تلاش برای اقدام علیه کشور در جلسه شورای حکام «اقدامات مناسب» انجام خواهد داد، بی‌آن‌که جزئیاتی ارائه شود.

در همین حال، چهار قدرت غربی در نظر دارند در نشست آتی شورای حکام در هفته‌ی منتهی به ۹ ژوئن، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تصویب ارائه دهند. در صورت تصویب، این نخستین‌بار طی نزدیک به ۲۰ سال خواهد بود که ایران رسماً در وضعیت عدم پایبندی به تعهدات خود شناخته می‌شود.

غنی‌سازی اورانیوم و نگرانی‌های فزاینده

گزارش جداگانه‌ای از آژانس که روز شنبه به کشورهای عضو ارسال شده، می‌گوید ذخایر اورانیوم با غنای تا ۶۰ درصد ایران (نزدیک به سطح ۹۰ درصدی مورد نیاز برای ساخت سلاح) حدود ۵۰ درصد افزایش یافته و به ۴۰۸.۶ کیلوگرم رسیده است. این میزان، در صورت غنی‌سازی بیشتر، برای ساخت تقریبی ۹ بمب اتمی کافی است.

آژانس در این گزارش‌ها، غنی‌سازی در این سطح بالا را «بسیار نگران‌کننده» خوانده، چرا که ایران تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اقدام به غنی‌سازی در چنین سطحی کرده است.

اسرائیل، که همواره خواستار برخورد قاطع با برنامه هسته‌ای ایران بوده، گزارش آژانس را نشان‌دهنده‌ی عزم تهران برای تکمیل برنامه‌ی تسلیحات هسته‌ای دانسته است. دفتر نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو اعلام کرد: «جهان باید همین حالا برای متوقف‌کردن ایران اقدام کند.»

سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و آژانس پیش‌تر نیز گفته بودند که ایران در گذشته برنامه‌ای مخفی، سازمان‌یافته و مربوط به تسلیحات هسته‌ای داشته که در سال ۲۰۰۳ متوقف شده است. ایران همواره این ادعا را رد کرده است.

پیشنهاد آمریکا برای توافق و واکنش ایران

روز شنبه، وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، اعلام کرد همتای عمانی‌اش در سفر کوتاه خود به تهران، عناصری از یک پیشنهاد آمریکایی برای توافق هسته‌ای را ارائه کرده است.

در واشنگتن، سخنگوی کاخ سفید، کارولاین لویت، اعلام کرد که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، «پیشنهادی دقیق و قابل قبول به رژیم ایران ارائه داده است که پذیرش آن به نفع آن‌هاست». او از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد.

عراقچی در پیامی در شبکه‌ی ایکس (توییتر سابق) نوشت که ایران «در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق مردم ایران» به این پیشنهاد پاسخ خواهد داد.

این اظهارات در آستانه‌ی دور ششم مذاکرات احتمالی میان تهران و واشنگتن مطرح شده است؛ تاریخی برای این مذاکرات اعلام نشده است.

ترجمه و تنظیم برای انتشار عمومی با حفظ ساختار اصلی متن خبرگزاری رویترز.