انفجار مرگبار در بندر شهید رجایی

منبع: CNN

مقامات ایرانی: «نقص در رعایت اصول ایمنی» علت انفجار مرگبار در بندر شهید رجایی بود

گزارش از لیلا قره‌گزلو، تیم لیستر، ایو برِنان، مکس سالتمن و فرانکی وِچ – CNN

Heavy smoke rises at the scene of an explosion at the Shahid Rajaee port dock, southwest of Bandar Abbas. Meysam Mirsadeh/Tasnim News/AFP via Getty Images

در پی انفجار مرگبار روز شنبه در اسکله بندر شهید رجایی واقع در جنوب‌غربی بندرعباس، که دست‌کم ۷۰ کشته بر جای گذاشت، مقامات ایرانی اعلام کردند که «عدم رعایت اصول ایمنی» در این بندر علت احتمالی حادثه بوده است. با این حال، بررسی‌های فنی و آزمایشگاهی برای تعیین قطعی علت انفجار همچنان در جریان است.

ویدئوها و روایت‌های شاهدان عینی حاکی از آن‌اند که آتش‌سوزی اولیه در میان کانتینرهای حاوی مواد شیمیایی رخ داده و سپس انفجار مهیبی را رقم زده است. بنابر گزارش‌های رسمی، شمار قربانیان به‌سرعت افزایش یافته و یکی از مقامات روز دوشنبه به رسانه‌های دولتی ایران اعلام کرد که تاکنون دست‌کم ۷۰ نفر جان باخته‌اند.

به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از تلویزیون دولتی ایران، شمار مجروحان به بیش از ۱۰۰۰ نفر رسیده و طبق اعلام پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر ایران، ۱۹۰ نفر از مجروحان همچنان در بیمارستان بستری‌اند.

در ویدئویی منتشرشده از سوی خبرگزاری فارس، آتش‌سوزی کوچکی در میان کانتینرها دیده می‌شود و کارگران در حال ترک محل هستند که ناگهان انفجار شدیدی تصویر را قطع می‌کند.

کمیته‌ی حقیقت‌یاب تشکیل‌شده برای بررسی حادثه، روز دوشنبه با انتشار بیانیه‌ای از «عدم رعایت اصول ایمنی» پیش از وقوع انفجار خبر داد. در این بیانیه که توسط خبرگزاری مهر منتشر شد، آمده است: «تعیین علت قطعی این حادثه نیازمند بررسی‌های کامل، فنی و آزمایشگاهی است که به تخصص‌های خاصی نیاز دارد.»

در این بیانیه همچنین به «تناقض‌هایی» در اظهارات ارائه‌شده به کمیته اشاره شده، اما جزئیاتی از این تناقضات یا منابع آن‌ها منتشر نشده است.

احتمال حضور مواد شیمیایی مرتبط با برنامه موشکی ایران

پیش‌تر CNN گزارش داده بود که صدها تُن مواد شیمیایی کلیدی برای سوخت موشک‌های بالستیک ایران در ماه فوریه به این بندر وارد شده است و محموله‌ی دیگری نیز در ماه مارس رسیده بود. با این حال، هنوز روشن نیست که دقیقاً چه موادی در زمان وقوع انفجار در محل نگهداری می‌شده‌اند و چرا چنین موادی برای مدت طولانی در بندر باقی مانده‌اند.

خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از یکی از مقامات اعلام کرد که احتمالاً انفجار به دلیل کانتینرهای حاوی مواد شیمیایی رخ داده، اما نوع دقیق این مواد مشخص نشده است. همچنین اداره گمرک ایران در بیانیه‌ای دلیل انفجار را «انباشت مواد خطرناک و شیمیایی در محدوده‌ی بندر» دانسته است.

در عین حال، شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که این انفجار هیچ ارتباطی با پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت یا خطوط انتقال نفت منطقه نداشته است. مقامات ایرانی همچنین هرگونه نگهداری از مواد نظامی در بندر را تکذیب کرده‌اند.

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، روز یکشنبه در شبکه اجتماعی X نوشت که «طبق گزارش‌های اولیه، این انفجار هیچ ارتباطی با بخش دفاعی کشور ندارد».

اسکندر مؤمنی، وزیر کشور، روز دوشنبه در اظهاراتی به خبرگزاری نیمه‌رسمی تسنیم گفت که برخی کاستی‌ها در بندر به اطلاع مقامات رسیده بود. او افزود: «مقررات ایمنی و دفاع غیرعامل در بندر اجرا نشده یا جدی گرفته نشده بود.» به گفته مؤمنی، حریق مهار شده اما «برخی کانتینرها باید بسوزند تا خاموش شوند و این روند تحت کنترل است.» او همچنین از احضار تعدادی افراد در چارچوب تحقیقات خبر داد.

فرضیه‌های مختلف درباره نوع ماده منفجره

ویدئوها و تصاویر منتشرشده از محل حادثه که توسط CNN مکان‌یابی شده‌اند، دود قهوه‌ای-نارنجی‌رنگی را از بخشی از بندر که کانتینرها در آن دپو شده‌اند نشان می‌دهد. چنین رنگی می‌تواند نشانه‌ی وجود موادی مانند سدیم یا آمونیاک باشد.

روزنامه نیویورک تایمز گزارش داد که یک منبع نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته است که ماده‌ی منفجرشده «سدیم پرکلرات» بوده که جزو مواد اصلی در سوخت جامد موشک‌ها محسوب می‌شود. این فرد به شرط ناشناس‌ماندن با رسانه صحبت کرده است.

با این حال، برخی کارشناسان احتمال انفجار مواد شیمیایی رایج‌تری مانند نیترات آمونیوم را مطرح کرده‌اند. آندریا سلا، استاد شیمی دانشگاه کالج لندن، گفته است: «این حادثه نشانه‌هایی از انفجار نیترات آمونیوم دارد؛ ماده‌ای که در کودهای شیمیایی و همچنین در صنایع انفجاری کاربرد دارد، اما در صورت نگهداری نامناسب در برابر آتش‌سوزی می‌تواند خطرناک شود».

از سوی دیگر، دن کازتا، کارشناس تسلیحات شیمیایی، در گفت‌وگو با CNN اظهار داشت که وجود پرکلرات‌ها می‌تواند منشأ شروع انفجار را توضیح دهد، چراکه این مواد در تولید پیشران موشک و مواد آتش‌بازی کاربرد دارند. او افزود: «نیترات آمونیوم به‌تنهایی به‌سختی منفجر می‌شود، مگر آنکه با مواد شیمیایی دیگر واکنش دهد».

ورود محموله‌ی چینی حامل پرکلرات به ایران

بر اساس گزارشی از CNN در فوریه، نخستین کشتی حامل هزار تُن ماده‌ی پرکلرات ساخت چین در بندرعباس پهلو گرفته بود. این کشتی به نام «گلبُن» از بندر تای‌تسانگ چین حرکت کرده و عمده‌ی این محموله را حمل می‌کرد.

به گفته دو منبع اطلاعاتی اروپایی، این میزان سدیم پرکلرات توانایی تأمین سوخت برای حدود ۲۶۰ موتور موشک‌های «خیبرشکن» یا ۲۰۰ فروند موشک بالستیک «حاج قاسم» را داراست.

وزارت خارجه چین در پاسخ به این گزارش اعلام کرده بود که چین در صادرات اقلام با کاربری دوگانه، به تعهدات بین‌المللی خود پایبند است. این وزارتخانه همچنین خاطرنشان کرد که «سدیم پرکلرات جزو اقلام کنترل‌شده نیست و صادرات آن تجاری و عادی محسوب می‌شود».