اقدام اردوغان علیه رقیب اصلی، ترکیه را به بحران می‌کشاند

سیاستمداران و سرمایه‌گذاران می‌گویند که بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، نقطه عطف خطرناکی در مسیر اقتدارگرایی ترکیه است.

آیلا جین یاکلی در استانبول و اندرو انگلند در لندن
پنجشنبه، ۲۰ مارس ۲۰۲۵ - ۱۲:۴۷

ماه‌ها بود که تحولات داخلی و خارجی به نفع رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پیش می‌رفت.

روابط پرتنش سال‌های گذشته با اروپا در حال گرم شدن بود، زیرا اهمیت آنکارا به‌عنوان یک متحد ناتو با چرخش رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، به سمت مسکو تقویت شده بود. تورم افسارگسیخته ترکیه در حال کاهش بود و نرخ بهره که همواره مورد انتقاد اردوغان قرار داشت، بالاخره روند نزولی پیدا کرده بود. حتی نشانه‌هایی دیده می‌شد که شورش ۴۰ ساله جدایی‌طلبان کرد ممکن است به پایان نزدیک شود.

اما هم‌زمان، جنبه تاریک حکومت اردوغان در پس‌زمینه در حال شکل‌گیری بود، زیرا مقامات دولتی سرکوب گسترده‌ای را علیه مخالفان سیاسی او آغاز کرده بودند، درحالی‌که خود اردوغان از «مشکل اپوزیسیون که دموکراسی را مسموم می‌کند» به شدت انتقاد می‌کرد.

این سرکوب روز چهارشنبه به نقطه اوج غیرمنتظره‌ای رسید: بازداشت اکرم امام‌اوغلو، شهردار محبوب استانبول که به‌عنوان جدی‌ترین رقیب سیاسی اردوغان از زمان به قدرت رسیدن او در سال ۲۰۰۲ شناخته می‌شود.

«او از خط قرمز عبور کرده است.»

در یک لحظه، تمام موفقیت‌هایی که اردوغان در ۱۸ ماه گذشته به آن‌ها اشاره می‌کرد، در معرض تهدید قرار گرفت. ترس از اینکه بازداشت امام‌اوغلو نقطه عطف خطرناکی برای ترکیه باشد، حتی در کشوری که سال‌هاست به اقتدارگرایی تدریجی عادت کرده، شدت گرفت.

سوات کینیکلی‌اوغلو، نماینده سابق پارلمان ترکیه، گفت: «او از خط قرمز عبور کرده است. دیگر بازگشتی برای او وجود ندارد.»

سرمایه‌گذارانی که با احتیاط به بازارهای ترکیه بازگشته بودند، پس از کنار گذاشتن سیاست‌های پولی غیرمتعارف اردوغان که ترکیه را به بحران کشانده بود، با شوک روبه‌رو شدند.

واکنش شدید بازارها

لیر ترکیه به پایین‌ترین سطح تاریخی خود در برابر دلار سقوط کرد و با افت ۳.۳ درصدی بسته شد. نگرانی‌ها درباره تعهد اردوغان به حاکمیت قانون و اصلاحات اقتصادی به رهبری وزیر دارایی، مهمت شیمشک، افزایش یافت.

«کپیتال اکونومیکس» هشدار داد که بازداشت امام‌اوغلو باعث نگرانی‌هایی درباره «برنامه اصلاحات گسترده‌تر» شده و این احتمال را تقویت کرده است که «نگرانی‌های سیاسی ممکن است بر ملاحظات اقتصادی اردوغان غلبه کند.»

گالیپ دالای، تحلیلگر اندیشکده چتم هاوس، گفت که بازداشت امام‌اوغلو می‌تواند امیدهای آنکارا برای توسعه روابط خود با اروپا را تضعیف کند.

او گفت: «شهردار استانبول، دومین مقام منتخب مهم کشور پس از رئیس‌جمهور است. مشکل اینجاست که آنچه اکنون شاهد آن هستیم، روابط ترکیه و اروپا را مسموم خواهد کرد.»

حساب‌های سیاسی اردوغان

برخی تحلیلگران معتقدند که اهمیت تازه ترکیه در دفاع و امنیت اروپا، همراه با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، اردوغان را جسورتر کرده تا علیه رقیب اصلی خود اقدام کند.

سدا دمیرالپ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ایشیک استانبول، گفت: «آمریکا این مسیر را برای اردوغان هموار کرده است.»

امام‌اوغلو که در سال ۲۰۱۹ با شکست نامزد اردوغان به شهرداری استانبول رسید، به یکی از معدود سیاستمدارانی تبدیل شده است که توانسته حمایت گروه‌های مختلف رأی‌دهندگان، از جمله کردها، محافظه‌کاران و سکولارها را جلب کند.

سال گذشته، او با رهبری حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) بزرگ‌ترین شکست انتخاباتی را به حزب عدالت و توسعه (AKP) اردوغان تحمیل کرد.

اما در کشوری که اردوغان بیش از دو دهه است در آن حکومت می‌کند و کنترل زیادی بر نهادهای دولتی، از جمله قوه قضائیه، دارد، امام‌اوغلو با پرونده‌های جنایی متعددی روبه‌رو شده است.

بازداشت او – به اتهام «ارتباط با تروریسم» و اتهامات فساد – تنها چند روز قبل از آن صورت گرفت که حزب جمهوری‌خواه خلق قصد داشت او را به‌عنوان نامزد ریاست‌جمهوری معرفی کند.

وزیر دادگستری ترکیه، ییلماز تونچ، تأکید کرد که قوه قضائیه به‌صورت مستقل عمل کرده و ادعای اپوزیسیون مبنی بر «کودتا» علیه امام‌اوغلو را «بسیار خطرناک» خواند.

اعتراضات خیابانی و آینده انتخابات

در سال‌های اخیر، دیگر رقبای سیاسی اردوغان نیز زندانی شده‌اند. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر کاریزماتیک کردها که در انتخابات ریاست‌جمهوری علیه اردوغان رقابت کرده بود، از سال ۲۰۱۶ در زندان است.

اما بازداشت امام‌اوغلو مرزهای جدیدی را مشخص کرد. هیچ‌گاه پیش از این اردوغان تا این حد قاطعانه علیه اپوزیسیون اصلی و یکی از چهره‌های برجسته حزب قدیمی جمهوری‌خواه خلق، که توسط مصطفی کمال آتاتورک، بنیان‌گذار جمهوری ترکیه، تأسیس شده بود، اقدام نکرده بود.

منتقدان اردوغان مدت‌هاست که بر این باورند که روند اقتدارگرایی او ناشی از یک انگیزه اصلی است: تمایل شدید به باقی ماندن در قدرت.

اردوغان در سال ۲۰۱۷ یک همه‌پرسی جنجالی برگزار کرد که به او اختیارات گسترده‌ای در ریاست‌جمهوری اعطا کرد. هم‌اکنون متحدانش در تلاشند قانون اساسی را تغییر دهند تا او بتواند در سال ۲۰۲۸ برای سومین دوره ریاست‌جمهوری نامزد شود.

هامیش کینیر، تحلیلگر ارشد در شرکت اطلاعاتی «وریسک میپل‌کرافت»، هشدار داد که خطر اصلی اکنون این است که «بازداشت امام‌اوغلو، اپوزیسیون را متحد کند و واکنش سیاسی شدیدی را برانگیزد.»

هزاران معترض در استانبول، علی‌رغم ممنوعیت تظاهرات، به خیابان‌ها آمدند و مقابل شهرداری تجمع کردند و شعار دادند: «شانه به شانه علیه فاشیسم.»

اما امام‌اوغلو، هنگام بازداشت، با خونسردی یک کراوات آبی بست و در پیامی در شبکه‌های اجتماعی نوشت:
«ما با ظلم بزرگی روبه‌رو هستیم، اما بدانید که عقب‌نشینی نخواهم کرد.»

Erdogan’s move against main rival plunges Turkey into crisis – The Irish Times