دانشجویان در بنگلادش یک ماه پیش رهبر کشور را مجبور به کناره‌گیری کردند. اکنون وضعیت چگونه است؟

نوشته جولهاس عالم
به‌روزرسانی شده در ساعت 7:54 صبح به وقت اروپای مرکزی، 5 سپتامبر 2024

داکا، بنگلادش (آسوشیتد پرس) — یک ماه پیش، جنبشی به رهبری دانشجویان نخست‌وزیر بنگلادش، شیخ حسینه را پس از هفته‌ها اعتراضات و درگیری‌هایی که بیش از 600 کشته برجای گذاشت و کشور را به آستانه آشوب رساند، برکنار کرد.

آنچه به عنوان اعتراضات دانشجویان بر سر شغل‌های دولتی آغاز شد، به یک شورش گسترده علیه نخست‌وزیر طولانی‌مدت کشور تبدیل شد.

حسینه، 76 ساله، در 5 آگوست به هند فرار کرد، زیرا خشم مردم علیه دولتش اوج گرفت. اما این برکناری منجر به خشونت‌های بیشتری شد. پلیس اعتصاب کرد و اوباش در سراسر کشور به آشوب پرداختند تا اینکه یک دولت موقت جدید به رهبری برنده جایزه نوبل صلح، محمد یونس، سوگند یاد کرد.

اکنون، یک ماه پس از اینکه کشور دچار بدترین خونریزی در چند دهه اخیر شد، وضعیت چگونه است؟

دولت موقت بر چه موضوعاتی تمرکز دارد؟

از زمانی که یونس سوگند یاد کرد، اعلام کرد که وظایف کلیدی او شامل بازگرداندن صلح و نظم عمومی، مبارزه با فساد و آماده‌سازی برای انتخابات جدید است.

کابینه او که شامل دو رهبر دانشجویی است که اعتراضات را هدایت کردند، تمرکز خود را بر اصلاح و تجدید ساختار نهادهای بنگلادش، از دادگاه‌ها و پلیس تا کمیسیون انتخابات قرار داده است. برای این کار، آنها همچنین به دنبال حمایت از برنامه توسعه سازمان ملل متحد هستند.

اصلاحات به یک اولویت اصلی تبدیل شده است زیرا اعتراضات علیه حسینه به سرعت به خشم علیه حکومت استبدادی او تبدیل شد. دولت او اعضای اپوزیسیون را زندانی کرده، رسانه‌های مستقل را محدود و جامعه مدنی را سرکوب کرده بود.

معترضان همچنین حسینه و حزب عوامی لیگ او را به فساد متهم کرده و گفته‌اند که نهادهای عمومی، از جمله کمیسیون انتخابات، در طول 15 سال حکومت او تضعیف شده‌اند.

یونس نیاز به زمان دارد.

این برنده جایزه نوبل صلح 2006 که با ابداع میکروکردیت به افراد فقیر، به ویژه زنان، کمک کرد، در یک پیام به ملت از مردم خواست صبور باشند. او گفت که کابینه‌اش سخت کار کرده است تا خشونت و بی‌نظمی که پس از برکناری حسینه شکل گرفته بود را کاهش دهد.

او گفت: «من از همه می‌خواهم صبور باشند. یکی از اهداف ما این است که نهادهای عمومی اعتماد عمومی را بازیابند».

فضای عمومی در بنگلادش چگونه است؟

نا‌آرامی‌ها همچنان ادامه دارد. کارگران صنعت پوشاک که خواستار دستمزدهای بهتر هستند، باعث تعطیلی حدود 100 کارخانه شده‌اند و تنش‌ها همچنان ادامه دارد، با خشم گسترده و ماندگار علیه حسینه و حزب عوامی لیگ او.

حسینه که اکنون در تبعید خودخواسته است، با اتهام قتل در بیش از 100 پرونده روبرو است. مقامات کلیدی که به او نزدیک تلقی می‌شدند، پس از اعتراضات گسترده استعفا دادند.

پرونده‌های زیادی نیز علیه افرادی که با حسینه، حزب او یا دولت او مرتبط بودند ثبت شده است — از وزرای سابق و قضات گرفته تا روزنامه‌نگاران و حتی یک بازیکن برجسته کریکت. این افراد مورد حمله قرار گرفته، از خروج از کشور منع شده و حتی زندانی شده‌اند. گروه‌های حقوق بشری نیز این اتهامات جمعی را محکوم کرده‌اند.

زلیل‌الرحمن، مدیر اجرایی مرکز مطالعات حکمرانی، یک اندیشکده مستقر در داکا، گفته است که بیشتر این پرونده‌ها از لحاظ قانونی ضعیف و سیاسی هستند.

این شکل از «عدالت تلافی‌جویانه» ترس‌هایی را برانگیخته است که «سیستمی که حسینه ایجاد کرده بود هنوز زنده است، تنها قربانیان تغییر کرده‌اند».

وضعیت دانشجویان چگونه است؟

در عرض یک هفته پس از برکناری حسینه، دانشجویانی که او را سرنگون کردند در حال کنترل ترافیک در پایتخت، داکا بودند.

برخی مدارس و دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه داکا که به کانون اعتراضات علیه حسینه تبدیل شده بود، از آن زمان بازگشایی شده‌اند، اما اوضاع هنوز به حالت عادی بازنگشته است.

روسای بسیاری از موسسات آموزشی مجبور به استعفا شده‌اند و در برخی موارد، هرچند کلاس‌ها به طور رسمی آغاز شده‌اند، اما تعداد کمی از دانشجویان در آنها شرکت می‌کنند.

با این حال، بسیاری از دانشجویان همچنان به دولت موقت برای ایجاد تغییرات واقعی امیدوارند.

سنهه اختر، دانشجوی دانشگاه داکا، معتقد است که برکناری افرادی که قبلاً در قدرت بودند، اولین گام است.

او می‌گوید: «با جایگزینی آنها، ما اشتباهات گذشته را اصلاح می‌کنیم. تغییر کل کشور در یک ماه امکان‌پذیر نیست. ... ما باید به دولت زمان بدهیم».

هستند کسانی که می‌گویند دولت موقت به رهبری یونس باید تا زمانی که اصلاحات معنی‌دار انجام شود در قدرت باقی بماند، «خواه این سه ماه، سه سال یا حتی شش سال طول بکشد».

چه چیزی در پیش است؟

به نظر می‌رسد که به آرامی حالت عادی به کشور بازمی‌گردد — خیابان‌های داکا دیگر میدان نبرد میان نیروهای امنیتی و دانشجویان نیست. اینترنت دوباره برقرار شده و حکومت نظامی سراسری که شامل دستور شلیک به‌محض مشاهده بود، لغو شده است.

با کاهش بخش عمده‌ای از خشونت‌ها، امید به فصل جدیدی وجود دارد. مغازه‌ها، بانک‌ها، هتل‌ها و رستوران‌ها باز هستند و پلیس — که به دلیل نگرانی از امنیت خود اعتصاب کرده بود — به سر کار بازگشته است.

با این حال، روحیه پلیس پایین است. افسران پلیس کمتر در خیابان‌ها دیده می‌شوند و به نظر می‌رسد تمایلی به برخورد با ناآرامی‌ها ندارند، چرا که سرکوب دانشجویان هنوز در ذهن بسیاری از بنگلادشی‌ها تازه است.

ده‌ها پلیس در طول قیام کشته شدند و ایستگاه‌های پلیس به آتش کشیده و غارت شدند.

یکی دیگر از چالش‌ها احیای اقتصادی است که با تعطیلی چند هفته‌ای در طول قیام مختل شد و قیمت غذا و کالاهای اساسی را افزایش داد.

بزرگ‌ترین سوال این است: انتخابات جدید چه زمانی برگزار خواهد شد؟

برخی کارشناسان می‌گویند که دولت موقت صلاحیت اجرای اصلاحات عمده را ندارد و باید بر ایجاد اجماع میان احزاب سیاسی در خصوص اصلاحات و برنامه‌ریزی برای انتخابات تمرکز کند.

حزب عوامی لیگ حسینه تاکنون در سایه مانده است.

یونس بر حمایت جوانان کشور حساب می‌کند، اما مایکل کوگلمان، مدیر موسسه آسیای جنوبی در مرکز ویلسون، می‌گوید که این حمایت ممکن است تاریخ انقضا داشته باشد.

او می‌گوید: «اگر مشکلات امنیتی ادامه داشته باشد و کمک‌های اقتصادی به کندی صورت گیرد، ممکن است جوانان بی‌تاب و نگران شوند.»

حزب اصلی مخالف حسینه — حزب ملی‌گرای بنگلادش (BNP) — به عنوان بزرگ‌ترین شانس برای پیروزی در انتخابات شناخته می‌شود و به شدت خواستار برگزاری زودهنگام انتخابات است.

کوگلمان می‌گوید: «این سوال نگران‌کننده مطرح می‌شود: چه اتفاقی می‌افتد اگر BNP که هیچ نقش رسمی در دولت موقت ندارد، انتخابات مورد نظرش را به زودی نبیند؟ آیا حرکتی را آغاز خواهد کرد؟ آیا باعث ناآرامی خواهد شد؟»

«این می‌تواند خطرات جدیدی برای نظم و قانون به همراه داشته باشد و عدم قطعیت و ناپایداری سیاسی را عمیق‌تر کند.»

منبع خبر:آسوشیتدپرس