راهپیمایی اربعین برای ایرانیان چقدر هزینه مالی آفریده است؟

۴ شهریور ۱۴۰۳

آرزو کریمی

عداد زائرین ایرانی عازم شده به کشور عراق، بیش از ۳ میلیون و یکصد هزار نفر اعلام شده است

با‌وجود همه انتقادات و اعتراضات حجم وسیعی از بودجه و خدمات شهری با بسیج سازمان‌ها، نهادها و ادارات و خدمات شهری و راهداری حتی به قیمت اختلال در روال عادی زندگی مردم، برای برگزاری مراسم اربعین هزینه شده است

عداد زائرین ایرانی عازم شده به کشور عراق، بیش از ۳ میلیون و یکصد هزار نفر اعلام شده است

با‌وجود همه انتقادات و اعتراضات حجم وسیعی از بودجه و خدمات شهری با بسیج سازمان‌ها، نهادها و ادارات و خدمات شهری و راهداری حتی به قیمت اختلال در روال عادی زندگی مردم، برای برگزاری مراسم اربعین هزینه شده است

عداد زائرین ایرانی عازم شده به کشور عراق، بیش از ۳ میلیون و یکصد هزار نفر اعلام شده است

هزینه برگزاری مراسم عزاداری چهلمین روز کشته شدن امام سوم شیعیان چقدر است؟ حکومت ایران سعی می‌کند این آمار را عمومی نکند و تا جای ممکن پنهان نگه دارد، اما «ایران‌وایر» در این گزارش تلاش کرده بخشی از هزینه‌های این کارناوال سیاسی-مذهبی را محاسبه یا استخراج کند.

با‌وجود همه انتقادات و اعتراضات حجم وسیعی از بودجه و خدمات شهری با بسیج سازمان‌ها، نهادها و ادارات و خدمات شهری و راهداری حتی به قیمت اختلال در روال عادی زندگی مردم، برای برگزاری مراسم اربعین هزینه شده است.

حکومت ایران، رقم دقیق یا حتی حدودی بودجه مصرفی برای اربعین را گزارش نمی‌کند و محاسبه کل هزینه مصرفی به‌دلیل عدم اطلاع‌رسانی کامل، امکان‌پذیر نیست؛ اما این گزارش به محاسبه بخشی از هزینه‌های مصرف شده در مراسم راهپیمایی اربعین سال ۱۴۰۳ می‌پردازد.

هزینه اربعین از بودجه کل کشور

تنها با جست‌وجو کلیدواژه اربعین در لایحه بودجه ۱۴۰۳، جمعا هزار و ۲۰۴میلیارد تومان از بودجه کشور تحت‌عناوین مختلف و از نهادهای متفاوت، برای مراسم اربعین در نظر گرفته شده است.

• وزارت کشور: تامین زیرساخت‌ها و هزینه پشتیبانی اربعین                                   ۱۰۰میلیارد تومان
• متفرقه: تکمیل و توسعه زیرساخت‌های استان‌های غربی مرتبط با مراسم اربعین           ۳۸۰میلیارد تومان
• متفرقه: تامین زیرساخت‌ها و هزینه‌های پشتیبانی از سفرهای زیارتی:                       ۵۰۴میلیارد تومان
• سازمان تبلیغات اسلامی: ستاد بازسازی عتبات و خدمات در عراق:                         ۲۰۰میلیارد تومان
• ستاد مرکزی اربعین، حوزه فعالیت‌های دینی:                                                   ۲۰میلیارد تومان

اما هزینه‌های مصرف شده برای مراسم اربعین تنها محدود به لایحه بودجه که به‌صورت قانون درآمده، نمی‌شود.

معافیت از پرداخت عوارض خروج از کشور نیز در هر دو سفرهای هوایی و زمینی مخصوص اربعین به عراق نیز، امکانات مالی دولت به زائرین است.

تعداد زائرین ایرانی عازم شده به کشور عراق، بیش از ۳ میلیون و یکصد هزار نفر اعلام شده است. باتوجه به عوارض خروج از کشور زائرین از ۱۵هزار تومان برای خروج زمینی تا ۴۵هزار تومان برای خروج هوایی، رقمی بین ۴۶میلیارد و۵۰۰میلیون تومان تا۱۳۹میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان از منابع درآمدی کشور، تحت عنوان معافیت، به زائرین اربعین، تعلق گرفته است.

پرداخت ارز اربعین و وام به زائرین برای حضور در راهپیمایی

امسال، ارز تخصیص یافته برای هر زائر اربعین ۲۰۰ هزار دینار عراق است. زائرین برای دریافت ارز خود باید مبلغ ۷میلیون و ۳۵۰ هزار تومان پرداخت کنند. این در‌حالی‌ست که بهای همین ۲۰۰ هزار دینار در بازار آزاد، ۹ میلیون و ۱۴۰ هزار تومان است. این یعنی تقدیم حدود ۶ هزار و۲۰۰ میلیارد تومان به سه میلیون و یکصد هزار نفر زائر عتبات عالیات در عراق. 

پرداخت وام اربعین بدون ضامن و بدون مراجعه حضوری به بانک، از دیگر تسهیلات بانک مرکزی به زائرین است.

شهرداری و شورای شهر

به گزارش رسانه‌های داخلی، براساس بودجه مصوبه شهر تهران در سال ۱۴۰۳، اعتبار مراسم اربعین ۱۷۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

هزینه ارسال دستگاه‌های مه‌پاش برای خنک کردن زائرین ، اعزام ۳۵۰ نفر از آتش‌نشانان به‌همراه نیروهای خدمات شهری را هم باید به بودجه‌های نقدی اضافه کرد. هزینه‌هایی که محاسبه دقیق آن‌ها امکانپذیر نیست، اما روشن است که انرژی و امکانات قابل توجهی را از شهرهای کشور، خصوصا پایتخت می‌گیرد. از خدمات‌رسانی و نظافت مسیر پیاده‌روی زائرین، تا اعزام کاروان‌های تجهیزات پزشکی، دارویی و نیروی انسانی به‌همراه مواد غذایی و آب آشامیدنی و تجهیزات پزشکی بسته‌بندی شده به کشور عراق.

فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای تردد زائرین و آماده‌باش صدها اتوبوس شهری از شهرداری‌های شهرهایی نظیر ایلام، اهواز،آبادان، اراک، کرج، ساری، قزوین و شهرداری‌های مناطق مختلف تهران ،هزینه‌هایی است که در راه زائرین و حتی در کشور عراق، هزینه می‌شود.

گذشته از پایتخت، شهرداری سایر شهرهای بزرگ و کوچک نیز، مبالغی از بودجه خود را به اربعین اختصاص می‌دهند که برآورد دقیق میزان هزینه این تامين بزرگ مالی به‌دلیل عدم دسترسی به داده‌های مستند شهرداری‌های سراسر کشور، امکان‌پذیر نیست.

علاوه‌بر شهرداری‌ها، شورای شهرهای مختلف هم هرساله بودجه‌های را برای اربعین تخصیص می‌دهند. به‌عنوان مثال شورای شهر تهران، از تصویب بودجه ۳۰ میلیارد تومانی و شورای شهر کرج از تصویب بودجه ۹ میلیارد و هشتصد میلیون تومانی برای اربعین امسال خبر دادند. 

هزینه‌های وزارت‌خانه ها برای اربعین 

تخصیص بودجه ۴۰۰ میلیارد تومانی برای گرمازدگی زائرین در مبادی مرزی و طول مسیر راهپیمایی اربعین و همچنین پیشگیری از حوادث غیرمترقبه و بیماری‌های واگیردار از سوی وزارت بهداشت درحالی صورت گرفته که مدت‌هاست حقوق ناچیز و عدم پرداخت حقوق و اضافه‌کاری، راهی به جز اعتراضات و تجمعات خیابانی برای پرستاران باقی نگذاشته است. 

در میانه اعتراضات پرستاری و بحران کمبود دارو، اعزام ۶ هزار پزشک و پرستار، ازجمله ۲ هزار و ۲۰۰ پزشک متخصص و عمومی، آماده‌باش ۱۶۱ بیمارستان و ۵۷۳ پایگاه اورژانس فعال، استقرار ۲۷۱دستگاه آمبولانس، ۴۴ اتوبوس‌ـ‌آمبولانس، ۱۴ دستگاه موتورلانس و ۱۴ فروند بالگرد و هواپیمای بال ثابت، چهار آزمایشگاه سیار و یک سری خودرو‌های پشتیبانی ازجمله واحد‌های رادیویی و تعمیرگاه‌های سیار برای ارائه خدمات فوریت‌های پزشکی در مرز‌ها اعزام شده‌اند. 

رییس ستاد مرکزی اربعین، از هزینه‌کرد ۱۲هزار میلیارد تومان از سوی وزارت راه برای تسهیل پیاده‌روی اربعین خبر داد. وزارت راه‌و‌شهرسازی با پیش‌بینی ورود ۱۰۰هزار زائر پاکستانی به ایران برای برگزاری اربعین، از اقداماتی نظیر توسعه سالن مسافری، سیستم‌های خنک کننده، مه‌پاش، آیس‌بانک‌ها و نصب سایبان‌ها جهت رفاه بیشتر زوار پاکستانی اربعین حسینی خبر داد.

جمع هزینه‌های انجام شده از سوی وزارت دفاع اعلام نشده، اما وزیر دفاع از ارائه امکاناتی در مرز مهران و خسروی نظیر استقرار ۴ سوله در مساحت ۷ و ۴ هکتار، آشپزخانه صنعتی، وسایل استحمام، سرویس بهداشتی، پارکینگ، امکان اسکان و دریافت تغذیه برای زائرین خبر داد.

بیمارستان صحرایی ۳۲ تختخوابی سپاه پاسداران، درمانگاه ارتش جمهوری اسلامی، درمانگاه سطح ۲ جامعه بسیج پزشکان، دو بهداری نیروی انتظامی و مرزبانی هم، بخش‌هایی از خدمات نیروهای مسلح توصیف شده‌اند که البته هزینه این خدمات اعلام نشده است.

تشویق‌های نقدی و غیر نقدی اداره‌جات به شرکت کارمندان در مراسم اربعین، کمک‌هزینه اعزام به راهپیمایی اربعین و مرخصی‌های تشویقی از ابزارهای گزارش‌شده اداره‌جات و نهادهای حکومتی در جهت تشویق پرسنل برای شرکت در مراسم اربعین بوده است.

سال گذشته، ۳ روز مرخصی تشویقی، ۵ میلیون تومان کمک هزینه و یک میلیون تومان برای هریک از اعضای خانواده، به‌عنوان پاداش‌های پرسنل اربعینی وزارت رفاه و سازمان‌های زیرمجموعه در رسانه‌های اجتماعی خبرساز شد.

«عبدالرضا داوری»، فعال سیاسی، در صفحات اجتماعی خود نوشت: «اگر فقط ۲۰ درصد از پرسنل وزارت رفاه به راهپیمایی اربعین بروند، بار مالی آن برای دولت ۸۵۰ میلیارد تومان خواهد بود.»او همچنین در توییت دیگری نوشت: «با ۸۵۰ میلیارد تومانی که قرار است وزارت رفاه برای سفر اربعین کارکنانش هزینه کند، می‌توان ۱۵۰۰ واحد آپارتمان ۷۰ متری را در طرح مسکن ملی، از صفر تا صد ساخت و تحویل داد، می‌توان ۵۷۰۰ شغل با وام ۱۵۰ میلیون تومانی ایجاد کرد.»

علاوه‌بر وزارتخانه‌ها، خدمات رایگان نهادهای مذهبی مانند ستاد اجرایی فرمان امام را هم باید به هزینه خدمات اربعین افزود. 

ذخیره ۱۶میلیون بطری آب معدنی سرد و یخی در سردخانه‌ها و ۲میلیون پرس غذای آماده در استان ایلام که از استان‌های محروم کشور شناخته می‌شود، از خدمات ستاد اجرایی فرمان امام برای زائرین اربعین امسال بود.

۱۲ هزار مترمربع سایه‌بان در پایانه مرزی مهران و در مجموع ۵۲ هزار متر مربع در موقفگاه‌های زوار و همچنین ۹ کیلومتر مه‌پاش در طول مسیر تردد زوار در پایانه مرزی مهران هم، از خدمات اعلام شده ستاد اجرایی فرمان امام است.

از سوخت‌رسانی رایگان به خودروهای زائرین، تا اعزام اجباری اتوبوس 

سوخت‌رسانی رایگان به خودرو زائرین اربعین با اجرای طرح ایستگاه سیار «سی‌ان‌جی» با همکاری وزارت دفاع و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و یک شرکت دانش‌بنیان در دو شیفت صبح و شب، برای اولین بار در سال جاری اجرا شده است. 

گذشته از خدمات رایگان به خودروهای شخصی، رییس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور، از هماهنگی وزارت راه‌و‌شهرسازی با دو وزارتخانه نفت و صمت برای استفاده از ناوگان‌‌های این وزارتخانه‌ها در جهت انتقال به موقع زائرین خبر داد و تاکید کرد که همه ظرفیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای برای پاسخگویی به زائران بسیج شده است.

اعزام اجباری اتوبوس‌ها برای جابه‌جایی مسافرین اربعین نه‌تنها بر بهای بلیط اتوبوس اثر افزایشی قابل توجهی داشته، بلکه خرید بلیط برای مسافرین معمولی را هم تقریبا غیر ممکن کرده است.

گردش مالی سنگین مذهبی با وجود وضعیت معیشتی وخیم

با محاسبه مجموع هزینه‌های رسمی اعلام شده از سوی وزارتخانه‌ها و بودجه‌های تخصیص‌یافته در لایحه بودجه به مراسم اربعین و با احتساب ارز تخصیص‌یافته به زائرین، رقمی معادل ۲۰ هزار و ۱۰۷میلیارد تومان به دست می‌آید. تقریبا ۳ برابر کل بدهی دولت به پرستاران و حدودا معادل کل طلب گندمکاران از دولت. 

این عدد، شامل هزینه‌ کالا و خدمات رایگان ارائه شده از سوی نهادها و وزارت‌خانه‌های مختلف نمی‌شود.

گردش مالی سنگین و در بخشی از موارد غیرقابل محاسبه مراسم اربعین در استان‌هایی خرج می‌شود که اتفاقا به لحاظ اقتصادی و معیشتی در وضعیت بسیار وخیمی بوده و درصد قابل توجهی از مردم آن‌ها از سو‌تغذیه رنج می‌برند؛ هزینه‌های سنگینی که در واقع از جیب همین مردم تامین می‌شوند. 

«مولوی عبدالحمید» رهبر، با‌نفوذ مسلمان سنی در ایران، سال گذشته از برنامه‌ها و هزینه‌های هنگفت جمهوری اسلامی برای برگزاری مراسم مذهبی «اربعین» انتقاد کرد و گفت: «برای مذهب هزینه نکنید برای مردم هزینه کنید.» 

حالا اما دایره انتقادات گسترده‌تر شده و به اصول‌گرایان هم رسیده است. رسانه اصولگرا «جمهوری اسلامی» در اعتراض به ترتیب دادن مهمانی‌های ۱۰ کیلومتری خیابانی و دخالت حکومت در زیارت اربعین با انتقاد از بهره‌برداری‌های سیاسی و تبلیغاتی حاکمیت از راهپیمایی اربعین نوشته: «دولت و افرادی که مسوولیت حکمرانی را برعهده دارند، باید به اقتصاد سر‌و‌سامان بدهند، معیشت مردم را درست کنند، برای بچه‌های فاقد مدرسه سیستان‌و‌بلوچستان و ایلام و چهارمحال‌و‌بختیاری مدرسه بسازند، زندگی زنان بی‌سرپرست را سامان‌دهی کنند، کودکان خیابانی را به کودکستان و دبستان ببرند و فقر را از کشور ریشه‌کن کنند.

 تا زمانی که دولت‌ها به این تکالیف حتمی و قطعی عمل نکرده‌اند و جامعه را از نابسامانی‌ها نجات نداده‌اند، نمی‌توانند بیت‌المال را برای امور عبادی و مستحبات هزینه کنند.»