پیرامون اعتراضات سالانه کارگران پروژه‌ای نفت،گاز و پتروشیمی: از کمپین ۱۴-۱۴ چه می‌دانیم!

تارنمای داوطلب: دور جدید اعتصابات سالانه و صنفی کارگران پروژه‌ای نفت، گاز و پتروشیمی از ۳۱ خرداد ماه رسما آغاز شده است. بر اساس اعلام گروههای مجازی منتسب به کارگران پروژه‌ای، تاکنون بیش از ۲۰ هزار کارگر به کمپینی پیوسته‌اند که مطالبات مهم آن ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت، افزایش دستمزد سالانه و حذف پیمانکاران است. خبرگزاری کار ایران(ایلنا) نیز با تایید خبر شروع اعتصابات کارگری در سایت‌های خارک وکنگان از قول کارگران معترض نوشته « کار اصلی صنعت نفت بر دوش کارگران پروژه‌ای است اما منافعش نصیب آنها نمی‌شود و از امتیازات قانونی محرومند.»

آغاز تابستان، آغاز اعتصاب

از اواسط خرداد ۱۴۰۳ برخی گروههای غیررسمی منتسب به کارگران پیمانی و پروژه‌ای نفت، گاز و پتروشیمی که اخبار مرتبط با اعتراضات این کارگران را منتشر می‌کنند، از قریب‌الوقوع بودن شروع اعتراضات کارگران پیمانی در سایت‌ها و پیمانکاری‌های مختلف در صورت عدم پذیرش مقررات کمپین از سوی پیمانکاری‌ها، خبر ‌دادند. سرانجام این اعتراضات با اعلام مطالبات کمپین در گروههای مجازی و مقاومت پیمانکاران در مقابل خواسته‌های کمپین از آخرین روزهای خرداد ماه آغاز شد.

مروری بر خبرهای منتشر شده در کانال خبررسانی«شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت» بیانگر آن است که روز ۳۰ خرداد ماه کارگران پروژه ای پیمانی در سه شرکت پیمانکاری با خواست افزایش دستمزد و ۱۴ روز کار و ۱۴روز استراحت دست به اعتصاب زدند. به تدریج اما خبرهای بیشتری از تعداد کارگرانی که به کمپین پیوسته‌اند مخابره شد، به نحوی که روز ۳۱ خرداد توسط همین گروههای مجازی اعلام شد که حدود 3 هزار کارگر به این کمپین پیوسته‌اند.

کارگران پروژه‌ای چه کسانی هستند

کارگرانی که این روزها خبر اعتصاب آنها منتشر شده، در زمره کارگران بخش‌های ساخت و نگهداری صنایع نفت، گاز و پتروشیمی هستند که به صورت پروژه‌ای و پیمانی به خدمت شرکت‌های واسطه‌ای وزارت نفت یعنی شرکت‌های تامین نیروی انسانی(پیمانکاری‌ها) درمی‌آیند. در میان آنها گروههای مختلفی از کارگران از کارگر ساده تا کارگر متخصص و ماهر دیده می‌شود. فعالیتِ تخصصی گروهی از این کارگران قابل مقایسه با سخت‌ترین موقعیت‌های شغلی در بخش‌های مختلف این حوزه است، به نحوی که امکان تامین نیروی متخصص و جایگزین در بسیاری از موارد به سختی وجود دارد. از تعداد آنها اطلاع دقیقی در دست نیست چرا که اغلب به صورت موقت فعالیت می‌کنند و فاقد تشکل رسمی یا غیررسمی شناخته‌شده‌ای برای سازماندهی مطالبات و اعتراضات خود هستند و کمپین‌های آنها احتمالا از طریق شبکه‌های همکاری و دوستی که میان کارگران به صورت غیررسمی تشکیل می‌شود، سازماندهی می‌شود.

شیوه اعتراض و مطالبات کارگران

منابع خبری می‌گویند؛ کارگران پروژه ای در پالایشگاه ها، پتروشیمی ها و دیگر مراکز نفت و گاز و نیروگاهی با تحویل ابزار خود به خانه رفته‌اند. برخی از کانال‌های خبری با انتشار تصاویری از کارگرانی که پلاکاردهای مطالبات خود را در دست دارند، تجمعات چند نفره آنها پیش از ترک کارگاهها نشان داده‌اند. کارگران معترض می‌گویند نباید هیچ تفاوتی در شرایط مزدی و معیشتی کارگرانی که برای شرکت نفت و گاز و پتروشیمی ها کار می‌کنند، باشد و باید در برابر کار یکسان، مزد یکسان دریافت کنند و شرایط کاری یکسان داشته باشند.

آنها می‌گویند چرا در حالیکه آنها هم در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کار می‌کنند باید بیش از سایر کارگران این بخش، در ساعات طولانی و بدون دریافت مزد کافی کار کنند! آنها دلیل این امر را واسطه‌گری شرکت‌های پیمانکاری و برون‌سپاری فعالیت‌ها به افراد فاقد صلاحیت می‌دانند. بر همین اساس، اهداف اعلامی کمپین ۱۴-۱۴ ، حذف پیمانکاران از عرصه های نفت و گاز و نیروگاهی، اجرای ۱۴ روز کار ۱۴ روز مرخصی و افزایش دستمزدهاست. کارگران معترض می‌گویند؛ کارگران پروژه ای، ارکان ثالث، قرارداد موقت، حجمی، روزمزد و قرارداد معین، باید مانند کارگران رسمی از همه مزایای شغلی صنعت نفت برخوردار باشند. پس چرا «ساعت و تعداد روزهای کارکرد ما ۲۲ روز کار و تنها ۸ روز استراحت است!»

بررسی مقررات ناظر بر فعالیت نیروی کار در شرکت‌های نفت،گاز و پتروشیمی نشان می‌دهد که نیروی شرکت نفت فارغ از اینکه نوع به‌کارگیری‌اش چطور باشد برنامه کاری یکسانی دارد و بین نیروی رسمی و پیمانکاری به لحاظ تعداد روز و ساعت کاری تفاوتی وجود ندارد.

بر این اساس، برنامه کاری پرسنل شرکت ملی نفت ایران اعم از رسمی، مدت موقت و پیمانکاری که نیروهای پیمانکاری طرف قرارداد شرکت نفت هستند؛ در ۳ دسته‌ی کلی روز کار، نوبت کار و یا اقماری طبقه‌بندی می‌شوند و شامل ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت هستند. اما مشخص نیست چرا این مقررات در مورد کارگران پروژه‌ای اجرا نمی‌شود.

چنین استدلال می‌شود که کارگران پروژه‌ای به نوعی در زمره کارگران فصلی طبقه‌بندی می‌شوند. به این ترتیب که بخشی از سال را در پروژه‌های مختلف پیمانکاری مشغول به کارند و در صورت تعطیلی پروژه یا اتمام کار مجبورند بقیه ماههای سال را در مشاغل موقت دیگری مشغول به کار شوند و امرار معاش کنند. به همین دلیل با وجود اینکه نسبت به سایر مشاغل کارگری، از حقوق نسبتا بالایی برخوردارند اما امنیت شغلی بسیار پایینی دارند، دستمزدهای آنان اغلب با تاخیر طولانی پرداخت می‌شود، ۱۰ درصد مالیات از حقوق آنها کسر می‌شود و ثبات شغلی برای این گروه از کارگران رویایی بیش نیست.

سازماندهی اعتراضات

چنانکه اشاره شد، کارگران پروژه‌ای نفت، گاز و پتروشیمی فاقد تشکل‌ صنفی و کارگری مستقلی هستند که مطالبات آنها را نمایندگی کند و اعتراضات اغلب به صورت توده‌ای و در قالب شبکه همکاری سازماندهی می‌شود. با این حال تاکنون چند گروه عمدتا مجازی که در زمینه انتشار اخبار مربوط به اعتراضات و اعتصابات کارگران نفت، گاز و پتروشیمی پیشتاز هستند، محتواهایی را با عنوان مقررات کمپین یا به صورت اعلام فراخوانی برای پیوستن سایر کارگران به روتد اعتصاب منتشر می‌کنند. از جمله این گروه‌ها می‌توان به «شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت» و «سندیکای فلزکار مکانیک» اشاره کرد که در زمره تشکل‌های اسمی و فاقد سازوکار تشکیلاتی قرار دارند و در بهترین حالت وظیفه انتقال اخبار غیررسمی را بر عهده دارند.

دستاوردهای اعتصاب

با گذشت نزدیک به ۴ روز از شروع اعتصابات کارگران پروژه‌ای، هنوز خبری مبنی بر موفقیت معترضان و رسیدگی به خواسته‌های آنان منتشر نشده است. در عوض خبرهای غیررسمی از «تهدید به اخراج» و «قرار دادن برخی کارگران معترض در لیست سیاه شرکت‌های پیمانکاری» منتشر شده است. سندیکای فلزکار مکانیک هم گزارش داده که برخی از نمایندگان کارگری بازداشت شده و یا از کار اخراج شده‌اند. در عین حال برخی از کانال‌ها خبرهایی مبنی بر تهدید به استفاده از نیروی جایگزین با هدف شکستن اعتصاب از سوی برخی پیمانکاران را مطرح کرده‌اند.

سمت و سوی اعتراضات کارگران پروژه‌ای

کمپین ۱۴۰۳ کارگران پروژه‌ای برای پنجمین سال پیاپی در مناطق نفت، گاز و پتروشیمی شروع به کار کرده است. این کمپین از سال ۱۳۹۹ همه ساله در اواسط بهار و یا در آستانه تابستان که فصل اورهال سازه‌های مرتبط با حوزه نفت، گاز و پتروشیمی است، کلید می‌خورد. عقب‌افتادگی حقوق و دستمزد نسبت به شرایط سخت شغلی کارگران پروژه‌ای مناطق نفت و گاز و نامناسب بودن شرایط رفاهی آنها منجر به آن شده تا این اعتراضات در سال‌های گذشته در قالب اعتصابات سراسری دنبال شود. اولین دوره کمپین کارگران پروژه‌ای در سال ۱۳۹۹ با درخواست “افزایش دستمزد دو برابری” و” ۲۰ روز کار ، ۱۰ روز استراحت” کلید خورد، اما در سال ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ مطالباتی چون بهبود امکانات رفاهی(رسیدگی به وضعیت کمپ‌های اقامتی و سرویس‌های رفت و آمد کارگران)، پرداخت به موقع بیمه و کوتاه شدن ساعات کار نیز به سایر خواسته‌های کارگران اضافه شد. در نتیجه این اعتصابات که با صرف هزینه‌های بسیاری از جمله بازداشت دهها کارگر معترض و اخراج هزاران کارگران پروژه‌ای با مداخله نهادهای حاکمیتی و امنیتی همراه شد و هزینه‌های زیادی در پی داشت، برخی از پیمانکاری‌ها راضی به توافق بر اساس مقررات کمپین شدند.

گرچه از میزان موفقیت این کمپین‌ها در سالهای گذشته خبرهای چندانی منتشر نشده است، اما به نظر می‌رسد کارگران شاغل در این پروژه‌ها از فرصت سالانه برگزاری کمپین به عنوان اهرم فشاری برای افزایش دستمزد بر اساس لیست منتشر شده بهره می‌برند، حتی اگر به بخشی از مطالبات آنها همچون «تعداد روزهای کار و مرخصی» و یا «حذف پیمانکاری‌ها» کمتر از سایرین توجه شود.