نگاهی آماری به جلوه‌هایی از نقض حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت – ویژه ۱۴۰۲

خبرگزاری هرانا – سال ۱۴۰۲ تصویری بارز از تداوم نقض حقوق بشر در ایران را روایت می‌کند. تهدید مستمر آزادی اندیشه و بیان، برخورد با معترضان مسالمت ‌جو، افزایش فشار بر اتنیک‌ ها و اقلیت ‌های دینی و مذهبی، محاکمه و آزار کنشگران حقوق بشر و اعدام نوجوانان در ایران، معضل کودکان کار، نقض حقوق زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در کشور، وضعیت نامناسب بازداشتگاه‌ ها و زندان ‌ها تنها نمونه‌هایی از نقض روزمره حقوق بشر در ایران هستند. گزارش جامع مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران که در پی می آید وضعیتی تأسف‌بار از نقض حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت ارائه می کند.

بر اساس داده های حاصل از ۱۰۱۳۳ گزارش ثبت شده در مرکز آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت (اول فروردین ۱۴۰۲ تا ۲۵ اسفند ۱۴۰۲) بازداشت ۳۱۸۷ شهروند در ایران مبنای عقیدتی یا سیاسی یا در مغایرت مشخصی با اصول حقوق بشری داشت، علاوه بر این موارد، ۶۷۲ بازداشت نیز مرتبط با سبک زندگی افراد بود.

از جمله مهمترین موارد بازداشت می‌توان به ۲۴۹۱ مورد بازداشت در رسته حق آزادی اندیشه و بیان اشاره کرد که از این تعداد ۱۱۲ فرد بازداشت شده کمتر از ۱۸ سال سن داشته اند، همچنین باید به ۶۱ مورد بازداشت کارگران و فعالین کارگری، ۳۰ مورد بازداشت فعالان صنفی، ۱۳۲ مورد بازداشت اقلیت‌های مذهبی، ۴۵ مورد بازداشت زنان معترض و فعالین حقوق زنان، ۱۶ مورد بازداشت در رسته فرهنگی، ۵ مورد بازداشت در رسته اقلیت های جنسی و جنسیتی، ۵۶ مورد بازداشت فعالان محیط زیست و ۳۵۱ مورد از بازداشت افراد با خواستگاه اتنیکی اشاره داشت. هر چند در رابطه با دسته آخر باید اشاره شود اتهام ۳۳۰ تن از این افراد مشخص نیست اما بر اساس نشانه ها و سابقه عمل نهاد امنیتی در مناطق مورد اشاره، این تعداد بازداشت توسط این نهاد در رسته حقوق قومی-ملی طبقه بندی شده است.

فارغ از ۳۱۸۷ بازداشت که مبنای سیاسی یا عقیدتی داشتند، حداقل ۶۷۲ شهروند دیگر نیز صرف انتخاب سبک زندگی و شرکت در مهمانی ‌های خصوصی در شهرهای مختلف ایران بازداشت شدند. این دستگیری‌ها در حالی است که ورود به حریم خصوصی شهروندان و تفحص در شیوه زندگی آنان مغایر با قانون و اصول پذیرفته شده حقوق بشری است.

از سوی دیگر دادگاه ‌های عمومی و انقلاب در سراسر کشور با صدور رای در ۸۴۳ پرونده جمعاً ۳۱۸۰۹ ماه حبس تعزیری و ۱۹۸۱ ماه حبس تعلیقی برای متهمان عقیدتی یا امنیتی صادر کردند. از این میزان، ۲۵۱۹۷ ماه حبس توسط دادگاه بدوی، ۸۱۱۳ ماه حبس توسط دادگاه تجدید نظر و ۴۸۰ ماه حبس نیز توسط دیوان عالی کشور به ثبت رسیده است. طی محاکمات مورد اشاره علاوه بر حبس، جریمه های نقدی برای محکومان این دسته صادر شد که رقم کلی آن بالغ بر هفت میلیارد و ششصد و بیست و سه میلیون و دویست و پنجاه و نه هزار تومان برآورد می‌شود.

به دلیل سکوت خانواده ها و همینطور نهادهای دولتی آمار دقیقی از میزان کودک آزاری های صورت گرفته در دست نیست اما بر مبنای گزارشات جمع آوری شده، دست کم ۱۷ مورد تجاوز یا آزار جنسی کودکان، ۴۷ مورد قتل کودکان، ۵ مورد قتل ناموسی، ۶۲ مورد خودکشی کودکان و بیش از ۹۲۹ هزار کودک بازمانده از تحصیل در این سال مستند شده است.

در سال ۱۴۰۲، آمار جدیدی از میزان ازدواج کودکان توسط مرکز آمار ایران و رسانه های رسمی منتشر نشده، با این حال نگاهی به آمار سال‌های قبل آشکار میکند که در کشور با چه وضعیتی در این حوزه روبرو هستیم. پیشتر مرکز آمار ایران اعلام کرده بود که در سال ۱۴۰۱، دستکم ۲۷ هزار نفر از دخترانی که ازدواج کرده بودند زیر ۱۵ سال سن داشتند. این مرکز اشاره ای به ازدواج افراد میان سن ۱۵ الی ۱۸ سال که منطبق به مقاوله نامه های بین المللی کودک-نوجوان محسوب می شوند نداشت. یک سال پیش از آن یعنی در سال ۱۴۰۰، تعداد کل ازدواجهای ثبت شده برای افراد زیر ۱۸ سال ۵۶,۳۴۳ بود.

در سایه بی توجهی سازمان های متولی و همچنین وجود مافیای سواستفاده از کودکان کار در کشور آمار دقیقی از تعداد کودکان کار و خیابان توسط مسئولان مربوطه ارائه نمی شود، با این حال بر اساس برآورد انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران در سال ۱۴۰۲، حداقل سی و پنج هزار کودک کار در ایران مشغول به فعالیت بودند.

در ادامه گزارش سالانه باید به عدم توقف احکام ”غیر انسانی“ در سال گذشته اشاره کرد، مجازات‌ هایی که با روح حقوق بشر و کرامت انسانی فاصله ‌ای آشکار دارند. از جمله این موارد میتوان به صدور ۱ حکم قطع عضو و ۲ مورد اجرای حکم قطع عضو اشاره داشت.

از خیل انبوه گزارشات میتوان به صدور حکم ۵۰۷۱ ضربه شلاق برای شهروندان ایرانی در دادگاه‌ های مختلف سراسر کشور و همچنین اجرای احکام دستکم ۴۴۲ ضربه شلاق اشاره کرد. از این میزان ۱۶۰ ضربه شلاق در ملاعام به اجرا درآمده است.

در سال ۱۴۰۲، زنان ایرانی نیز همچون سایر اقشار سال دشواری را تجربه کردند، علاوه بر نواقص قانونی و عدم تضمین برابری‌ های جنسی و جنسیتی در صحنه اجتماع و قانون، دست کم ۳۷ مورد تجاوز و آزار جنسی، ۹۸ مورد قتل زنان، ۴۰ مورد قتل ناموسی به شمول قتل ۷ مرد، ۲ مورد خودسوزی، ۳۶ مورد خودکشی، ۸ مورد اسیدپاشی، ۳۱۷۶ مورد برخورد به دلیل بد یا بی حجابی گزارش شده است.

در طول سال ۱۴۰۲، مجموعا ۵۴۰ شهروند هدف شلیک نیروهای نظامی قرار گرفتند، که از میان آنها ۱۲۹ شهروند جان خود را از دست دادند، که این آمار شامل جان باختن ۲۹ کولبر، ۲۹ سوختبر و ۷۱ شهروند دیگر میشود. ۴۱۱ شهروند نیز به واسطه شلیک بی ضابطه اعضای ارگانهای نظامی مجروح شدند که از این تعداد ۳۵۳ نفر کولبر، ۳۳ شهروند عادی و ۲۵ نفر سوختبر هستند.

۱۱ کولبر دیگر نیز به واسطه شرایط اقلیمی و جغرافیایی مانند سرمازدگی و سقوط از ارتفاع دچار حادثه شدند، که از این تعداد ۶ کولبر زخمی شدند و ۵ کولبر جان باختند.

از سویی دیگر در این سال، در دو انفجار هولناک که در چهارمین مراسم سالگرد قاسم سلیمانی در کرمان رخ داد، بیش از ۱۰۰ نفر کشته و ۱۷۰ نفر نیز زخمی شدند.

علاوه بر خسارات جانی که به صورت مشخص بر اثر عملکرد پرسنل نیروهای نظامی صورت گرفت، دست‌کم ۹ شهروند به واسطه انفجار مین در مناطق مختلف کشور جان خود را از دست دادند؛ همین‌طور ۲۵ تن دیگر زخمی شدند. عمده این مین‌ها بازمانده از زمان جنگ است که دولت ایران مسئولیت مشخصی در خنثی کردن آنان یا محصور کردن مناطق آلوده به هدف ایجاد امنیت شهروندان و حفظ از جان آنان را دارد.

همچون تمام دهه‌ های اخیر پس از انقلاب ۵۷، اعدام در ایران از برجسته ‌ترین جلوه‌ های نقض حقوق بشر محسوب می‌شود. در سال ۱۴۰۲، دست کم ۷۶۷ شهروند از جمله ۲۱ زن و ۲ کودک-مجرم اعدام شدند. از این میزان حکم ۷ نفر در ملاعام به اجرا درآمد. همچنین طی این تاریخ، ۱۷۲ تن دیگر به اعدام محکوم شدند. از این میزان ۵ نفر به اعدام در ملا عام محکوم شدند. لازم به ذکر است، در همین دوره احکام بدوی ۴۹ نفر دیگر نیز به تایید دیوان عالی کشور رسیده است.

در رسته حقوق زندانیان در سال ۱۴۰۲، ۳۱ مورد ضرب و شتم زندانیان سیاسی، ۲۷۶ مورد عدم رسیدگی یا محرومیت از خدمات پزشکی زندانیان، ۳۰۷ مورد انتقال غیرقانونی زندانی به سلول انفرادی، ۹۰ مورد اقدام به اعتصاب غذای زندانیان، ۳۹۷ مورد انتقال اجباری یا تبعید زندانیان، ۲۷۷۳ مورد تهدید و اعمال فشار بر زندانیان عقیدتی-سیاسی، ۷۶ مورد جلوگیری از ملاقـات زندانی، ۶ مورد مرگ زندانی بر اثر بیماری، ۲۰ مورد خودکشی زندانی، ۸ مورد قتل زندانی، ۱۹۰ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۱۳۴ مورد محرومیت از حق تماس زندانی، ۱۴۵ مورد عدم تفکیک جرایم زندانی، ۲۸۷۶ مورد نگهداری زندانی در محیط نامناسب، ۸۱ مورد اعتراف گیری و ۹۶ مورد محرومیت از مرخصی استعلاجی گردآوری شده است. هم چنین ۴۵۹ مورد بی خبری و ۱۲۵۸ مورد بلاتکلیف نگاه داشتن بازداشت شدگان مستند شده است.

سالی که گذشت برای کارگران هم نیز سال خوبی نبود. باید اشاره کرد در این دوره زمانی، دست کم ۷۰۶۶ کارگر اخراج یا بیکار شدند، ۱۵۲۷ تن در ســـوانح کاری کشته و ۴۲۱۵ مورد صدمات جسمی به کارگران در حین کار گزارش شد. افزون بر این، ۳۹۹۶ مورد بلاتکلیفی کارگر، ۲۲۶۶۰۰۰ مورد نبود بیمه، ۴۷ مورد تعطیلی کارخانه به ثبت رسیده است. همچنین، دستکم ۸۲۲۰۶ کارگر نیز از معوقات مزدی خود خبر دادند، این تعداد روی هم رفته دستکم ۱۰۲۰ ماه حقوق طلبکار بودند.

در سال ۱۴۰۲ دست کم ۲۲۵۷ تجمع اعتراضی در ایران شکل گرفت، این رقم ۴۰۸ تجمع کارگری، ۱۴۶۵ مورد تجمع صنفی، ۲۰۰ تجمع در حوزه اندیشه و بیان، ۳۲ تجمع دانشجویی، ۲ تجمع در حوزه اقلیت های مذهبی، ۴ تجمع در حوزه زنان، ۱ تجمع در حوزه فرهنگی، ۲۰ تجمع در حوزه محیط زیست را شامل می شود، همچنین ۱۲۵ تجمع اعتراضی توسط شهروندانی که بیشتر آنها مالباختگان و یا دیگر افرادی هستند که حق شهروندیشان تضییع شده در ۳۱ استان برگزار شد. در کنار تجمعات اعتراضی دست کم ۳۸ اعتصاب صنفی، ۱۳۴ اعتصاب کارگری و ۲ اعتصاب دانشجویی نیز برگزار شد.

در پایان لازم است اشاره شود قطعا آمارهای ارائه شده در این گزارش را نمی‌توان آینه تمام نمای وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب کرد؛ زیرا دولت ایران به سازمان ‌های مستقل مدافع حقوق بشر اجازه فعالیت آزادانه و دسترسی به منابع لازم را نمی‌دهد؛ بنابراین این گزارشات را باید حداقل تعریف وضعیت حقوق بشر در ایران دانست که صرفا توسط نهادهای مدنی از جمله هرانا گزارش و به واسط نهاد آمار این تشکل گردآوری و ثبت شده‌اند.

در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر به گزارش سال ۲۰۲۳ این سازمان که اخیرا منتشر شده مراجعه نمایید. میتوانید فایل پی دی اف تصاویر این گزارش را از اینجا دانلود کنید.