تجارب کنفدراليسم دموکراتيک روجاوا/ خودمختاری دموکراتيک شمال وشرق سوريه

مراد عظیمی

مثلی است: شاه مرد زنده باد شاه، مشابه‌اش: بهارعربی مرد زنده باد بهارروجاوا.

دربهار 2011 تقريبا درتمام کشورهای عربی صدها هزارمردم بويژه نسل جوان به پا خاسته وسيل‌واردرخيابان‌ها حرکت کرده وميادين پايتخت‌ها را اشغال کردند و خواهان دموکراسی، تحول جامعه وسرنگونی ديکتاتوری شدند.کافی است به نمونه مصر قلب جهان عرب نگاه کنيم.دربهارعربی مردم مصرقيام و ماه‌ها ميدان التحرير را اشغال کردند.ولی، بواسطه نبود توشه برنامه‌ای از پيش برای تحول روابط سرمايه داری و تبليغ وترويج مردم برای برپائی کمون‌ها يا انجمن‌های محلات، شوراهای نواحی وشهر و شوراهای موسسات توليدی-خدماتی درگشايش فضای آزادی؛ اخوان          المسلمين درکمين کسب قدرت انتظارمی کشيد.حسن البنافقيه مصری با راهنمائی  شعبه خارج ازکشورامپرياليسم انگلستان، MI6، جريان مذهبی اخوان المسلمين را در سال 1928باهدف تشکيل دولت اسلامی با ايدئولوژی مذهب سنی، شريعه، درمصرپايه گذاری کرد، سپس، دربسياری از کشورهای عربی نيزاخوان المسلمين تاسيس شد.جوهر جريان مذهبی اخوان المسلمين کمونيسم ستيزی بود. اخوان المسلمين با بهره گيری از زمينه نفوذ پيشين مذهب درجامعه، طی تقريبا يک قرن گذشته توانست ذهنيت‌اش را درميان مردم مصر تبليغ و ترويج کند. دربرآمد جنبش توده‌های مردم، بويژه نسل جوان، دربهار عربی 2011، اخوان المسلمين با حمايت آمريکا، انگلستان و فرانسه به قدرت رسيد و آنهمه شجاعت وشوروشوق مردم برای دموکراسی تحول جامعه وسرنگونی ديکتاتوری مصرناکام ماند.   

   پيش ازخيزش بهارعربی و تاثيرآن برديکتاتوری ˮجمهوری عربی سوسياليستی بعث سوريه“، درسال 2004ˮحزب اتحاد دموکراتيک“ روجاوا براساس انديشه هاواستراتژی اوجالان درحلب تاسيس شد.حزب اتحاد دموکراتيک بنابه شرائط سرکوب رژيم بعث سوريه مجبوراز فعاليت زيرزمينی گرديد. عبداله اوجالان دردهه 1990 مبارزه آزاديبخش برای برپائی يک دولت مستقل سوسياليستی کردستان ترکيه را نقد کرد.اوجالان بانفی ناسيوناليسم  به نفی دولت رسيد.اوجالان می‌گفت ما می‌خواستيم با تشکيل يک دولت مستقل کرد، بجای شکنجه گرترک تباردولت ترکيه، شکنجه گرکرد دولت کردستان آزادیخواهان کرد را شکنجه کند.امروز، ما حقيقت گفته عبداله اوجان را دردولت اقليم کردستان عراق به سرکردگی مسعود بارزانی شاهديم.

   حزب اتحاد مردم نه با هدف کسب قدرت به کنش زيرزمينی ادامه داد، بلکه، حزب بمثابه محمل، بسترو تسهيل کننده آگاهگری توده‌ها زيرزمينی به تبليغ وترويج تشکل يابی مردم فعاليت کرد.درسال2011نسيم بهارعربی  درسوريه نيز وزيد.

اوضاع کردستان سوريه، روجاوا.دربحبوجه جنگ جهانی اول، در سال 1916، سرپرسی سايکس مستشارانگليسی وسرهنگ پکتوافسرفرانسوی به نمايندگی از سوی دول مطبوع مخفيانه متصرفات خاورميانه امپراطوری محتضر عثمانی را بين خود تقسيم کردند.دراين طرح کردستان به چهارشقه بين ترکيه، ايران، عراق و سوريه تقسيم می‌شد.آنچه مورد نظرماست، دراين طرح امپرياليستی با ايجاد مرزی بين ترکيه وسوريه بخشی ازکردها درشمال سوريه ازکردهای ترکيه جدا می‌شدند.درسال 1965، حزب بعث با کودتا درسوريه به قدرت رسيد وˮجمهوری عربی سوسياليستی  سوريه“ تاسيس شد.دولت سوريه تصميم به ادغام، ذوب، کردها درجامعه عرب ويک کمربند امنيتی درشمال کشور  وکردستان ترکيه ايجادکرد.دولت سوريه باقهرصدهاهزار کرد را  ازدهات بيرون کرد و جمعيتی ازاعراب را ازمناطق عرب نشين در روجاوا اسکان داد.توده‌های کشاورز بی خانمان روانه شهرهای عربی شدند و تحت شرائط تحقيرنژادپرستی...عموما دربخش ساختمانی ومشابه کارکردند.

دربهارعربی 2011 نسيم آزادی به سوريه رسيد. مردم سوريه عليه ديکتاتوری حزب بعث سوريه به پاخاسته و شروع به تشکيل کميته‌های مردمی کردند.ولی با ورود اخوان المسلمين سوريه به درون جنبش مردمی و دخالت قدرت‌های خارجی، از يک سوبرای سرنگونی بشار اسد وازطرف ديگر، درحمايت از حکومت سوريه، جنگ داخلی شعله ورشد.ˮحزب اتحاددموکراتيک“ با گشايش فضای آزاد ازفعاليت زيرزمينی به کنش علنی روی آورد.حزب اتحاد دموکراتيک وفعالين اجتماعی  برای گردهمائی توده‌های مردم، تشکيل شوراهای غير قانونی، تسليح مردم و تشکيل نيروی حفاظت برای حمايت از راه پيمائی‌های مردم وبنياد ˮشورای مردم کردستان غربی“ پيگيرانه فعاليت  کردند.با قيام جولای 2012، کنفدراليسم دموکراتيک  روجاوا، متشکل ازسه کانتن* جزيره، کوبانی وعفرين اعلام وجود کرد.اردوغان ازهمين لحظه مصمم شد انقلاب روجاوا را به خاک وخون بکشد.

سياست خارجی راه سوم.

روجاوا درجنگ داخلی سوريه نه ازدولت سوريه حمايت کرد ونه از قدرت‌های دخالتگر خارجی، بلکه با گزينش راه سوم منشاء وجودی‌اش را قدرت وتکيه به مردم روجاوا قرار داد وهمچنان نستوه وپايدار اين سياست را درعرصه جهانی حفظ کرده واز شکاف ‌های درون قدرت‌های منطقه و جهانی استفاده می‌کند.

سامان يابی کمون‌ها، شوراهای ناحيه، شهر، و شورای مردم کردستان غربی، روجاوا، تعاونی‌های توليدی وکشاورزی.

روجاوا منطقه‌ای درسوريه با تکثر قومی، مذهبی و زبانی همچون ايران رادربرمی گيرد.درروجاوا کرد، عرب، ارمنی، چچن، آسوری، آراميان وسيرياک، مذاهب سنی، علوی، مسيحی اورتودوکس، ايزدی وزبان‌های کردی، عربی، آسوری وارمنی وجوددارند.باپذيرش اصل دموکراسی مبتنی براحترام وبرابری جنسی، باورشخصی، تعلق قومی وفرهنگی وزبانی، انقلاب روجاوا مردم را تبليغ وتشويق به شرکت درکمون‌های محلات، شورای ناحيه و شهر وديگر نهادهای اجتماعی کرد.

نهاد کمون. عموما، کمون هادرمحلات با شرکت ساکنان بالغ مردوزن ازسی وپنج تا هفتاد خانوار در يک خيابان تشکيل می‌شود.علاوه برکمون‌های مختلط، کمون‌های زنان حول مسائل ويژه زنان سامان يافتند.مردم با شرکت در جلسات کمون آگاهی کسب کرده وبموازات آن کمون بستری برای دخالت مستقيم مردم در سوخت وسازمحيط زندگی رافراهم می‌کند.  کمون درظرفيت وامکانات محلی پروژه‌های رفاهی واجتماعی را بمورد اجرا می‌گذارد. برای اولين بار وبويژه زنان محبوس درمنزل وبه دورازجامعه فرصت يافتند درمجامع عمومی، کمون‌ها، شرکت کرده وآغاز سخن بگويند.کمون‌های کشاورزی ازبهم آمدن دو ده ايجاد شده‌اند.بالاخره، جمعی ازحاميان بريگاد بين المللی به  عنوان هديه به روجاوا يک کمون کشاورزی داير کرده‌اند.

تعاونی ها

تعاونی به مثابه سازه‌ای دموکراتيک با شرکت و تصميم گيری مستقيم کارگران درفرايند توليد وتوزيع فراورده‌ها سابقه ديرين دارد. درروجاوا تعاونی‌های شهری مختلط و مختص زنان در عرصه‌های اقتصادی وتعاونی کشاورزی زنان سامان يافته‌اند.

نيروهای حفاظت خلقی زنان ومردان.

تاسال 2013، اردوغان با اين هدف پليد وارد مذاکره با اوجالان زندانی شده بود که با دادن وعده هائی اورا متقاعد کند که نيروهای جنبش برای آزادی، پ ک ک، سلاح دفاعی را زمين بگذارند.ولی، اوجالان  باهوش تراز آن بود که وعده سرخرمن رژم را باور کند، وخواهان تحقق شرائطی را مطرح کرد.مايوس ازفريب اوجالان، دولت ترکيه يک جانبه مذاکرات را قطع کرد.با گشايش فضای آزاد و روی آوری حزب اتحاد مردم به فعاليت علنی تشکيل نيروی حفاظت خلقی امری حياتی شديدا احساس شد. دردهه 1990هزاران زن ومرد ازروجاوا به کردستان ترکيه رفتند وبه نيروهای پ ک ک پيوستند تا باارتش ترکيه بجنگند.دربهار عربی اين مبارزان با توشه تجارب نظامی وايدئولوژيک وراهبرد رهائی زنان به روجاوا برگشتند و نقش مهمی درسازمان يابی نيروهای حفاظت خلقی ايفاکردند.روجاوا به جای واژه پيشمرگه که عميقا آلوده به سنت کردياتی، ناسيوناليسم کرد، بود ترجيحا واژه نيروی حفاظت خلقی را برگزيد.درابتدا نيروی حفاظت خلقی مختلط ازمردان وزنان تشکيل شد.سپس، برای تقويت فرايند استقلال ورهائی زنان نيروهای حفاظت خلقی به دو سازمان مستقل نيروهای حفاظت خلقی زنان ومردان تفکيک شدند.نيروهای حفاظت خلقی مردان وزنان تحت فرمان شوراها فعاليت می‌کنند.نيروهای حفاظت خلقی هستی هائی غيرسياسی وبه هيچ حزبی يا جريانی تعلق ندارند، وافراد داوطلب، احيانا با پيوند حزبی، باورود به نيروهای حفاظت خلقی تعلق حزبی‌شان  تعليق می‌کنند.درسال 2015بخشی ازنيروهای نظامی سکولار اسد به نيروهای حفاظت خلقی زنان ومردان پيوستند. به پاس دموکراسی واحترام به سهم آنها نيروهای حفاظت خلقی ˮنيروهای دموکراتيک سوريه“ ناميده شد.البته، هنوزبدنه اين نيروها را همچنان نيروهای حفاظت خلقی زن ومرد تشکيل می‌دهند.همسو با اين تحول ˮشورای مردم سوريه“با شرکت روجاوا وجزئی از اپوزيسيون دولت اعلام وجود کرد.همچنين، به درخواست مردم مناطق عرب نشين برای آزادی ازستم داعش ازسال 2015 تا سال 2018 نيروهای دموکراتيک سوريه شهرهای منبيج، الشدادی، طبقا، رقه-پايتخت داعش-وشرق ديرالزور را آزادکردند. مردم عرب اين مناطق باآغوش بازدر سيستم شورائی سامان يافتند.دراينجا نيزبرای ادای پايبندی به دموکراسی واحترام به سهم مردم عرب ونه ادغامشان درکنفدراليسم دموکراتيک روجاوا، نام ˮخودمختاری دموکراتيک شمال وشرق سوريه“ گزيده شد. 

رهائی زنان

نصف جمعيت هرکشوری را زنان تشکيل میدهند.همه کشورها کم وبيش و با گوناگونی مردسالارند.گفته می‌شود سوئد قوانين پيشرفته به سودزنان تصويب کرده است. درحقيقت تا دهه 1970زنان  سوئد ازنابرابری جنسی زيادی رنج می‌بردند. زنان سوئد با درس آموزی از انقلاب جنسی دهه 1960اروپا و آمريکا توانستند به پشتوانه مبارزاتشان اصلاحاتی را به دولت سوئد تحميل کنند.چارلزفوريه ˮرهائی زنان را شرط رهائی جامعه“ دانست. اوجالان به تاسی ازوی و يا مستقل از وی شعار رهائی زنان شرط رهائی جامعه را محور جنبش آزادی کردها تعريف کرد.پ.ک.ک به رهبری اوجالان اقدامات عملی برای فرايند آزادی زنان معمول کرد، و جينولوژی يا دانش زنان درکوههای قنديل ابداع گرديد. شرکت  حداقل %40 زنان درتمام مجامع عمومی و يک نفرمرد و يک نفرزن به عنوان مجریان هر نهادی رسميت يافت. همين رويکرد پ.ک.ک را روجاوا اجرامی کند. کنفدراليسم دموکراتيک روجاوا هم قوانين برابری  جنسی چونان ازدواج چند همسری، ازدواج زيرسن هيجده را غيرقانونی کرد و خشونت درخانواده پيگرد قانونی گرديد.نهادهای گوناگون اقتصادی  نظيرکمون کشاورزی زنان، تعاونی‌های توليدی، توزيعی، صنايع ظريف دستی، کارگاه‌های نمايش، نقاشی، تاسيس ايستگاه راديو با پرسنل زنان، کانون‌های فرهنگی و تشکيل سالانه کنگره زنان.شايد انقلاب روجاوا اولين نمونه درتاريخ باشد که زنان دربنياد انقلاب ايفای نقش کردند.آنها  درصف اول جبهه‌ها جنگيدند، درسمت فرمانده کنش کرده ودرفرايند توليد شرکت کردند.درمعنائی انقلاب روجاوا رابايد انقلاب زنان ناميد.

اقتصاد خ د ش وش س،

حکومت نژادپرست عرب سوريه، روجاوا، کردستان غربی، را مستعمره کرده بود.ازهمان زمان کسب قدرت درسال 1965 وبعد، دولت هيچ کارخانه‌ای درروجاوا نساخت.روجاوا معروف به انبارغله سوريه بود، گندم به شهرهای عربی بار می‌شدوسپس آرد را گران ترازشهرهای عرب نشين به روجاوا می‌فروختند. همينطور، نفت ازچاه‌های روجاوا استخراج و برای تصفيه به شهرهای عرب‌نشين حمل می‌شد وسپس مردم روجاوا نفت وگازوئيل گران‌ترمی‌خريدند.ازاينرو، روجاوا سرزمينی است عمدتا کشاورزی. 

خودمختاری دموکراتيک شمال وشرق سوريه ازچهارسو توسط اردوغان، مسعود بارزانی و دولت سوريه محاصره اقتصادی شده است.نقش بدخواهانه دولت ترکيه بسيارمهم است.خ د ش و ش س با ترکيه 800 کيلومترمرزمشترک دارد.ترکيه درسراسراين مرز ديوار بتنی بلند با برج‌های ديدبانی احداث کرده است. عليرغم محاصره اقتصادی وادامه تجاوز نظامی ترکيه، درروجاوا قحطی، بيکاری وبی خانمانی وجود ندارد.آيا، درهمين  هستی عمدتا کشاورزی بنا کردن نهادهائی برای تامين نيازهای مردم ونه انباشت امکان پذيراست؟ بلی، کمون‌ها وتعاونی‌ها تجلی چنين سازه هائی هستند.

قرارداد اجتماعی

درپی اعلام کنفدراليسم دموکراتيک روجاوا در جولای 2012 نه قانون اساسی بلکه ˮقرار داد مردم“ تدوين شد.قانون اساسی چه ازراه دموکراتيک ويا استبدادی نوشته شود، دولت دستگاهی فراز جامعه مجری قانون اساسی و مردم مطيع آن.دردومی مردم، شوراها، حقوق ووظايف متقابل آحاد جامعه تعريف واجرا می‌شود.

سئوالات

س1-موضوع دولت، سرمايه داری، کارگران وکارکنان نيروها حقوق می‌گيرند؟

جواب.روجاوا منطقه‌ای صنعتی نيست، ولی دليل نيست که درهمين جامعه روابط انسانی و بدوراز استعمارتشکيل نداد.دولت درمعنای عام نهادی است سلسله مراتبی وسلطه گربرفراز جامعه.جامعه می‌تواند خود نيازها وروابط آحاد‌اش را براساس اصل اخلاق توليد وتنظيم کند.ميدانيم دولت، درمعنای عام قانون را به جای اخلاق دوران پيشا-تاريخ برپايه مالکيت می‌نويسد.کنفدراليسم دموکراتيک برپايه شوراها، نه دولت يا حکومت، بلکه نهاد مستقيم مردم دراداره جامعه است.البته می‌شود درمفهوم دولت بحث نمود که خارج ازموضوع است. شاغلان ادارات، افراد متاهل نيروی آسايش، معادل واژه پليس ولی بامعنای انسانی تر، افراد کمی از  نيروهای حفاظت خلقی متاهل وبزرگ سال حقوق دريافت می‌کنند.مابقی نيروهای خلقی زن ومرد داوطلبانه برای آرمان رهائی وآزادی می‌جنگند.

س2-ارتباطات باخارج.تاکنون هيچ دولتی روجاوا را به رسميت نشناخته است.البته، درکشورهائی دفترنمايندگی روجاوا افتتاح شده است.ولی، اين به معنای رسميت شناسائی نيست، ولی بی فايده نيزنمی باشد. فراترازاين، فعالان زن ومرد روجاوا دربسياری ازکشورها حضورداشته وفعاليت می‌کنند.همچنين، فعالين اجتماعی ونماينده‌های مجالس کشورها ازروجاوا ديدن می‌کنند.روجاوا توانست با امکانات محدود نفت نامرغوب، تصفيه کند وآرد تهيه نماید.عليرغم تحريم اقتصادی ازطريق قاچاقچيان کالاهائی وارد می‌شود.

س 3- آزادی زنان.من فکرمی کنم درمحدوده صحبتم جنبه‌های گوناگون فرايند رهائی زنان را شرح دادم.واقعه‌ای بيماند درجهان.

س 4- درروجاوا خدمت سربازی اجباری وجود ندارد، بلکه افراد داوطلبانه برای حفاظت ازانقلاب ودستاوردهايش وارد نيروهای حفاظت خلقی گرديده وهرزمان تشخيص دادند می‌ توانند به زندگی شخصی خود برگردند.

س 5- من به سهم خود دلسوزی شما به روجاوا را تمجيد می‌کنم.ولی، روجاوا درمحاصره جهانی و زير حملات روزانه اردوغان فاشيست ومزدوران جهادی نفس می‌کشد.حتی اگرروجاوا توانا بود انقلاب صادراتی نيست، همبستگی با روجاوا به اين معناست که انقلابيون کشورهای ديگر ازتجارب روجاوا بهره برده، اگرامکان داشت کمون ‌ها، شوراها وتعاونی ها را درکشورخود پياده کنند، ويا زمينه‌های آگاهی‌اش را.بالاخره، همين لطف ومحبت «ایران شورا» دربرگزاری اين جلسه بی اغراق به سهم خود برای انتقال تجربيات روجاوا ارزشمنداست.

س 6- دررابطه باسازمان‌های بين الملی وان جی اوها.چنين روابطی وجود ندارد.روجاوا درمحاصره است.تنها مسيرورود به روجاوا پل نظامی سيمليکا درمرز اقليم کردستان عراق و روجاوا شديدا توسط پيشمرگه‌های حکومت اقليم کردستان عراق به رياست  مسعودبارزانی کنترل شده وحتی درمواردی جوانان داوطلب ازکشورهای خارج را زندانی می‌کنند.

س7- ريشه‌های شجاعت وفداکاری زنان روجاوا چيست؟ اوجالان بافراتررفتن از جامعه شناسی دوران روشنگری، پايه ايدئولوژی سرمايه داری، بدوران پيش ازتاريخ، قبل از5000 سال میرود. اوجالان با استفاده ازتحليل گفتمانی، اسطوره شناسی، بهره گيری ازآثارباستانی باقی مانده از12000 سال به بعد ريشه مردسالاری وافول موقعيت محترم زنان دردوران نوسنگی را می‌يابد وتوضيح می‌دهد. اوجالان تاکيد می‌کند که درحقيقت زنان بانيان انقلاب کشاورزی در12000 سال پيش بودند واين زمان دوران مادرسالاری با برابری اجتماعی بود.قديم ترين کتيبه سنگی کشف شده درهلال حاصلخيز،، مسوپوتوميا يا بين الملل نهرين، معروف به حماسه گيل گمش درحقيقت شرح انتقال قهری دوران مادرسالاری با ساختار برابری اجتماعی واحترام والا به زنان وظهوردولت، طبقات، قتل وغارت، استعمارو مردسالاری يا پدرسالاری با برتری مرد وتحقيروتبديل زن به لذت جنسی مرد را بانخوت بيان  می‌کند.بدين ترتيب 5000 سال است که مردسالاری برابری جنسی را لگدمال کرده است.زنان درجنبش آزادی پ ک ک و در روجاوا اين تاريخ را مطالعه کرده وبرای خاتمه دادن به نابرابری جنسی شجاعانه در جبهه‌های جنگ با جانيان داعش جنگيده وهنوز می‌جنگند.

س 8- حفظ محيط زيست.روجاوا صميمانه وعميقا نگران بحران محيط است، ولی بواسطه محاصره اقتصادی ومعضل مالی قادرنيست سهم‌اش درمبارزه عليه بحران بوم زيست راشايسته وار انجام دهد. 

مراد عظيمی

ژانویه 2021